آیا اسلام باعث عقب ماندگی انسان ها شده است ؟

متن سوال: 
از نظر شهيد مطهري آيا دين اسلام باعث عقب ماندگي مي شود؟

سلام وقت شما بخير شهيد مطهرى در آثار متعدد خويش به ريشه يابى وضعيت کنونى جهان اسلام مى پردازد از منظر اين متفکر مسلمان و احياگر اسلامى ، دين اسلام به دليل در بر داشتن عناصر اصلى هدايت و تکامل به بهترين نحو و همچنين اثبات آن در کارنامه درخشان خويش در دوران تمدن اسلامى به هيچ وجه باعث عقب ماندگى مسلمانان نبوده است . از اين ديدگاه اسلام ، مکتب حيات بخشى است که فراتر از سلطه و سيطره بر منابع مادى ، روشناى ذهن‌ها و فراخ‌ناى فضليت و عدالت و عزت بشرى را مى‌طلبد : « اين مطلب جاى ترديد نيست که مسلمين ، دوران عظمت و افتخار اعجاب آورى را پشت‌سر گذاشته ، نه از آن جهت که در برهه‌اى از زمان حکمران جهان بوده‌اند و به قول مرحوم اديب الممالک فراهانى « از پادشاهان باج و از دريا امواج گرفته‌اند » ، زيرا جهان حکم رانان و فاتحان بسيارى به خود ديده است که چند صباحى به زور خود را بر ديگران تحميل کرده‌اند و طولى نکشيده که مانند کف روى آب ، محو و نابود شده‌اند بلکه از آن جهت که نهضت و تحولى در پهنه گيتى به وجود آوردند و تمدنى عظيم و با شکوه بنا کردند که چندين قرن ادامه يافت و مشعل دار بشر بود ، اکنون نيز يکى از حلقات درخشانى تمدن بشر به شمار مى‌رود و تاريخ تمدن به داشتن آن مى‌بالد . مسلمين چندين قرن در علوم و صنايع و فلسفه و هنر و اخلاق و نظامات عالى اجتماعى بر همه جهانيان تفوق داشتند و ديگران از خرمن فيض آن‌ها توشه مى‌گرفتند . تمدن عظيم و حيرت‌انگيز جديد اروپايى که چشم‌ها را خيره و عقل‌ها را حيران کرده است و امروز بر سراسر جهان سيطره دارد ، به اقرار و اعتراف محققين بى غرض غربى ، بيش از هر چيز ديگر از تمدن با شکوه اسلامى مايه گرفته است . » ( انسان و سرنوشت ، مقدمه ، ص شش . ) از اين رو علت عقب ماندگى و انحطاط جهان اسلام را بايد در عوامل ديگرى نظير برداشت هاى ناصواب از مفاهيم اعتقادى ، استبداد داخلى و استعمار خارجى ، دنيا پرستى و اختلافات و . . . ، جستجو نمود . استاد مطهرى در مقام تبيين مسايل فرهنگى و چاره انديشى براى همه مسلمانان چنين بيان مى دارد : « يافتن راه اصلاح اوضاع حاضران جهان اسلامى ، بستگى زيادى دارد به پيدا کردن علل و موجبات انحطاط آن ها که در گذشته وجود داشته است و يا اکنون نيز موجود است . براى اين کار لازم شد که اولا نظر ديگران را اعم از مسلمان و غير مسلمان - تا آن جا که دسترسى دارم بررسى کنم - ثانيا موضوعاتى که از اين نظر قابل طرح و گفت و گوست ، هر چند تا کنون از اين نظر طرح نشده است ، بدون اغماض و پرده پوشى طرح کنم » . ( انسان و سرنوشت ، ص 4 - . 5 ) از اين منظر آن چه سبب ساز انحطاط مسلمانان شده است ، بى گمان برداشت هاى ناصواب از مفاهيم اعتقادى و اخلاقى و اجتماعى اسلام است که ذهنيت بيمار گونه اى را پديد آورده است ، عوامل ديگر استبداد داخلى و استعمار خارجى در همين بستر نامساعد رشد کرده و مانع پيشرفت اسلام و ترقى مسلمانان گشته است . مطهرى در تحليل خود ، ضرورت پژوهش در مقوله هاى زير را خاطر نشان مى سازد اسلام و مقتضيات زمان سرنوشت و قضا و قدر تاثير معاد در ترقى يا انحطاط جامعه شفاعت انتظار فرج سيستم اخلاقى اسلام حکومت از نظر اسلام قوانين جزايى اسلام حقوق زن در اسلام ، قوانين بين المللى اسلام جعل و تحريف و وضع حديث اختلافات شيعه و سنى جمود و اجتهاد فلسفه و تصوف روحانيت فعاليت ها ى تخريبى اقليت ها در جهان اسلام سقوط اندلس و استعمار ( همان ، ص بيست و تا بيست و دو ) تامل در اين عنوان هاى پژوهشى به دست مى دهد که افزون بر کج فهمى هايى که مسلمانان نسبت به اصول و مفاهيم عقيدتى خود داشته و از شناخت درست ناتوان مانده اند ، در عمل نيز دچار تعصب و فرقه گرايى و تن آسايى شده اند . به عنوان نمونه در توضيح برداشت هاى ناصواب از مفاهيم اعتقادى و اخلاقى و اجتماعى اسلام شهيد مطهرى مى فرمايد : « در ميان کشورهاى دنيا به استثناى بعضى کشورها ، کشورهاى اسلامى عقب مانده‌ترين و منحطترين کشورها است . نه تنها در صنعت عقب هستند ، در علم عقب هستند ، در اخلاق عقب هستند ، در انسانيت و معنويت عقب هستند . چرا ؟ يا بايد بگوئيم ، اسلام ، يعنى همان حقيقت اسلام در مغز و روح اين ملتها هست ، ولى خاصيت اسلام اينست که ملتها را عقب مى‌برد ( دشمنان دين هم بزرگترين حربه تبليغى آنها همين انحطاط فعلى مسلمين است ) و يا بايد اعتراف کنيم که حقيقت اسلام به صورت اصلى در مغز و روح ما موجود نيست بلکه اين فکر اغلب در مغزهاى ما به صورت مسخ شده موجود است ، توحيد ما توحيد مسخ شده است ، نبوت ما نبوت مسخ شده است ، ولايت و امامت ما مسخ شده است ، اعتقاد به قيامت ما کم و بيش همينطور . تمام دستورهاى اصولى اسلام در فکر ما همه تغيير شکل داده . در دين صبر هست ، زهد هست ، تقوا هست ، توکل هست . تمام اينها بدون استثناء به صورت مسخ شده در ذهن ما موجود است . شايد همان اندازه که تا به حال در اين جلسات بحث شده است . اين مطلب را تا اندازه‌اى روشن کند . مثلا راجع به تقوا بحث شده است . اگر مطالعه کرده باشيد شايد بتواند آن جزوه‌ها به شما ثابت بکند که تا به حال تقوا به يک صورت مسخ شده‌اى در ذهن ما بود . هر موضوعى که بحث شده همه اينگونه است ، که مى‌فهماند اسلام معکوس شده است . . . . . مسأله ولايت و امامت طرز فکر ما به صورت عجيب و معکوس در آمده است . آيا اين عجيب نيست که ما مقتدايانى مثل اهل بيت پيغمبر داشته باشيم ، على بن ابى طالب داشته باشيم ، حسن بن على داشته باشيم ، حسين بن على داشته باشيم ، زين العابدين داشته باشيم و همچنين ساير ائمه ( ع ) ، آنگاه بجاى اينکه وجود اين پيشوايان ، محرک ما و مشوق ما باشد به عمل ، وسيله تخدير ما و تنبلى ما و گريز ما از عمل شده است . تشيع و دوستى اهل بيت پيغمبر را وسيله قرار داديم براى اينکه از زير بار اسلام بيرون بيائيم . حالا ببينيد اين فکر چقدر مسخ شده است ! اين حقيقت عالى به شکل منکوس در فکر ما وارد شده ، در ما نتيجه معکوس داده ، وسيله تنبلى شده ، وسيله هيچ کار نکردن با انتظار اينکه همه کارها را مولى کرده ، در قيامت هم مولى مى‌کند . » ( مرتضى مطهرى ، ده گفتار ص 144 تا 146 همچنين جهت آگاهى از ساير نظرات شهيد مطهرى . ک : مطهرى ، مرتضى اسلام و مقتضيات زمان ، ج 1 ، انتشارات صدرا ، 1368 انسان و سرنوشت ، قم : انتشارات صدرا ، بى‌تا مرتضى مطهرى ، خدمات متقابل اسلام و ايران ، صدرا تهران 1374 و مقاله : جهان اسلام از نگاه شهيد مطهرى ، ابوالفضل هدايتى به نشانى {L= :http://bashgah.net/pages-lmth. =L} 32721 ) و براى آگاهى بيشتر از نظر ساير انديشمندان . ک : 1 - علل پيشرفت و انحطاط مسلمين ، زين‌العابدين قربانى 2 - علل ضعف و انحطاط مسلمين در انديشه‌هاى سياسى و آراى اصلاحى ، سيد جمال‌الدين اسدآبادى ، احمد موثق 3 - آمريکا پيشتاز انحطاط ، روژه گاردى ، ترجمه : قاسم منصورى 4 - علل انحطاط تمدنها ، قانع عزيزآبادى 5 - ريشه‌هاى ضعف و عقب‌ماندگى مسلمانان ، رجبى 6 - رمز عقب‌ماندگى ما ، امير شکيب ارسلان ، ترجمه : محمد باقرانصارى 7 - تاريخ فتوحات اسلامى در اروپا ، شکيب ارسلان ، ترجمه : على دوانى 8 - به سوى قرآن و اسلام ، حسين انصاريان 9 - تاريخ تمدن ، ج 4 ، ويل‌دورانت ، ترجمه : گروهى از نويسندگان 10 - فرهنگ اسلام در اروپا ، زيگريد هونکه ، ترجمه : مرتضى رهبانى 11 - تاريخ تمدن اسلام و عرب ، گوستاولوبرن 12 - تمدن اسلامى پيشگام در علوم و فنون جديد ، ج 1 و 2 ، بولتن انديشه شماره 17 و 18 نهاد نمايندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه‌ها 13 - نگاهى به تاريخ جهان ، جواهر لعل نهرو 14 - تمدن اسلامى از زبان بيگانگان ، محمدتقى صرفى 15 - تاريخ تمدن اسلام ، جرجى زيدان 16 - حدود خسارت جهان و انحطاط مسلمين ، مصطفى زمانى 17 - اسلام و عقب‌ماندگى اجتماعى ايرانيان ، پرسمان ، شماره 74 - اسفند . 1387

نوع سوال: 

پربازدیدترین ها