آیا قبل از شهادت امام حسین (ع)تاسوعا و عاشورا وجود داشت؟

عاشورا از ريشة عشر به معناي ده و دهم و تاسوعا از ريشه تسع به معناي نه و نهم است .
اين لفظ فقط بر نهمين و دهمين روز محرم اطلاق شده است.
به لحاظ آن که حوادث مهم کربلا در روز نهم و دهم ماه محرم الحرام اتفاق افتاد، اين دو روز را برجسته تر نموده و به نام تاسوعا و عاشورا يعني روز نهم و دهم محرم الحرام در فرهنگ مسلمانان به ويژه شيعيان از جايگاه خاصي بهره مند شد.
ابن اثير در کتاب «نهايه» ميگويد: «عاشورا يک اسم اسلامي است» .(1)
همين مطلب را طريحي در «مجمع البحرين» گفته است. (2)
البته پيش از واقعه کربلا ، هم پيامبر اسلام(ص) و هم حضرت علي(ع) شهادت امام حسين(ع) را در کربلا پيشگويي کرده بودند. امام حسين(ع) نيز شهادت خود را پيشگويي کرده، به برخي از پيامبران پيشين نيز شهادت آن حضرت وحي شده بود. (3).
پس از آن که حضرت امام در کربلا به شهادت رسيد، روز عاشورا ميان مردم به روز حزن و اندوه شناخته شد و شيعيان علي(ع) آن روز را روز عزا و عزاداري قرار دادند . از اين رو به نام عاشوراي حسيني شهرت يافت.
امام صادق(ع) فرمود: و أمّا يوم عاشورا فيوم أصيب فيه الحسين(ع) صريعاً بين أصحابه و أصحابه حوله صرعي عراة؛(4) عاشورا روزي است که حسين(ع) ميان يارانش کشته شد و بر زمين افتاد. ياران او نيز پيرامون او به خاک افتاده و عريان بودند.
روز نهم محرّم، تاسوعاي سال 61 هجري امام حسين و يارانش در محاصرة نيروهاي دشمن بودند. در اين روز دشمن آب را به روي اهل بيت امام حسين(ع) و ياران او بسته بود.
اين روز به دليل اين که بر اهل بيت سخت گذشت و شايد يکي از روزهاي بسيار سخت و مصيبت‌بار براي خاندان پيامبر بود،به عنوان تاسوعاي حسيني، مورد توجه شيعيان قرار گرفت.
امام صادق(ع) فرمود: «تاسوعا روزي است که حسين(ع) و اصحاب او در کربلا محاصره شدند و سپاه شاميان بر ضد آنان گرد آمد. ابن زياد و عمر سعد از فراهم آمدن آن همه سوار خوشحال شدند و آن روز، حسين(ع) و يارانش را ناتوان شمردند و يقين کردند ديگر براي او ياوري نخواهد آمد و عراقيان او را پشتيباني نخواهند کرد».(5)
در مقابل شيعيان، بني اميه و پيروانشان روز عاشورا را روز جشن و سرور قرار دادند. به تدريج دشمنان درباره عاشورا احاديثي ساختند تا آن روز را با فضيلت نشان بدهند، در حالي که آن روز، روز غم و اندوه و مصيبت است. روزي است که بهترين انسان را کشتند، جگر رسول خدا را پاره کردند و زنان و کودکان پيامبر را به اسارت بردند، آيا اين روز ميتواند روز مبارکي باشد؟!
امام صادق(ع) در همين‌ باره مي‌فرمايد: بني اميه و همراهان آنان از شاميان، نذر کردند که اگر امام حسين کشته شد و به سپاهيان (بني‌اميه) آسيبي نرسيد و حکومت در خاندان ابي سفيان تثبيت شد، روز عاشورا را‌ عيد قرار دهند و به شکرانه پيروزي خود، روزه بگيرند. اين عمل، به صورت روش و سنتي ميان مردم تاکنون ادامه دارد، که ريشه آن از خاندان ابوسفيان است. در اين روز، مردم روزه مي‌گيرند و با شادي، با خويشان و بستگان خود،‌رفتار مي‌کنند.(6) از اين رو در زيارت عاشورا آمده است:
«اللّهم ان هذا يوم تبرّکت به بنو اميّة وابن آکلة الاکباد».(7)
از جمله روايتي که در متون روايي و تاريخي راه يافته آن است که گفته اند: علت نامگذارى روز دهم محرّم به عاشورا آن است که ده نفر از پيامبران به ده کرامت در اين روز مورد گراميداشت الهى قرار گرفته اند.(8) ، در حالي که اين سخن صحيح نيست . ابن دريد ميگويد: «عاشورا يک اسم اسلامي» است و در دوره جاهليت به اين نام معروف نبود. (9)
شيخ عباس قمي با اشاره به همين حديث به نقل از نويسنده «شفاء الصدور» ميگويد: بني اميه روز عاشورا را مبارک ميدانستند. در اين روز براي خود خريد ميکردند و خريد را در آن روز سنّت کرده بودند.آنان در اين روز مراسم عيد بر پا ميکردند، آن روز را روزه ميگرفتند و در آن روز طلب حوائج را مستحب ميدانستند، براي همين درباره روز عاشورا فضايل و مناقبي ساخته‏اند و حتي دعائي هم درباره آن درست کرده‏اند که اولش اين است: «يا قابل توبة آدم يوم عاشورا، يا رافع ادريس الي السماء يوم عاشورا، يا مسکّن السفينة يوم عاشورا يا غياث ابراهيم من النار يوم عاشورا». اينها را ساخته‏اند تا امر مشتبه شود. آنان در سخنراني هاي خود ميگويند: هر نبيّ وسيله و شرفي دارد و در روز عاشورا اين شرف زياد ميشود، مانند خاموش کردن آتش نمرود براي ابراهيم، قرار گرفتن سفينه نوح کوه جودي، غرق ساختن فرعون در دريا و نجات حضرت موسي از دست فرعون، نجات حضرت عيسي از دست يهوديان.
شيخ عباس قمي در ادامه ميگويد: شيخ صدوق از ميثم تمار نقل کرده امت پيامبر، فرزند پيامبر را ميکشند و روز عاشورا که فرزند پيامبر را کشته‏اند، روز مبارک قرار ميدهند! راوي ميگويد: به ميثم گفتم: چگونه آن روز را روز مبارک قرار ميدهند؟ گفت: آنان در فضيلت آن حديث جعل ميکنند و ميگويند: روز عاشورا روزي است که خداوند توبه آدم را پذيرفته با اينکه توبه آدم در ذي حجه پذيرفته شده است.آنان ميگويند: در عاشورا، يونس از شکم ماهي نجات يافته، در حالي که در ذي قعده از شکم ماهي نجات يافته است. ميگويند: روز عاشورا روزي است که کشتي نوح کنار کوه جودي قرار گرفت در حالي که روز هيجدهم ذي حجه قرار گرفت. آنان ميگويند: روز عاشورا دريا براي موسي شکافته شد در حالي که در ربيع الاول شکافته شده بود (10).
حضرت امام رضا(ع) مي‌فرمايد: «کسي که در روز عاشورا از انجام کارهاي مورد نياز خويش پرهيز نمايد، خداوند، حوائج دنيا و آخرت او را برآورده کند و کسي که روز عاشورا را، روز حزن و اندوه و مصيبت و گريه خود قرار دهد، خداوند روز قيامت را، روز شادي و سرور او گرداند و چشمش با ديدن ما در بهشت، روشن گردد.(11)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
پي نوشت‌ها:
1- ابن اثير ، النهايه في غريب الحديث ، ج3 ، ص240
2- طريحي، مجمع البحرين ، ماده عشر ، ج3 ، ص186
3- بحارالانوار، ج 44، ص 223 و ص 250.
4- کافي ،ج4، ص147؛بحار، ج45 ، ص 95 .
5 – سفينه البحار، ج 1، ص 312 (ماده تسع).
6- بحارالانوار ، ج45 ، ص 95 – 96.
7- همان، ج 98، ص 295.
8- حياة الامام الحسين، ج 3، ‌ص 179.
9- الصحيح من سيرة النبي، ج 4، ص 306 .
10- مفاتيح الجنان، ص 476، اعمال روز عاشورا.
11. سيد بن طاووس، اقبال الاعمال، ص 578، اعمال روز عاشورا.