آیا دین از سیاست جداست؟

سيره و روش رسول اکرم(ص) نشان دهنده اين است که دين از سياست جدا نيست؛ زيرا خود آن حضرت ضمن تشکيل حکومت مسؤوليت اجرايي و قضايي آن را بر عهده داشت. اميرالمومنين علي(عليهم السلام) نيز حکومتي بر اساس عدل و اجراي دستورات الهي بنا نهاد و حکومت کوتاه‏ مدت امام حسن(عليهم السلام)، قيام خونين امام حسين(عليهم السلام) و مشروع ندانستن حکومت‏هاي وقت از سوي ديگر امامان(عليهم السلام) همه بيان کننده اين واقعيت هستند که تشکيل حکومت از ضروريات دين اسلام است. آيات فراواني در اين زمينه وجود دارد؛ از جمله: 1- لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْميزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَ أَنْزَلْنَا الْحَديدَ فيهِ بَأْسٌ شَديدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ...[1] يعني: به راستي که پيامبران را با پديده‏هاي روشن‏گر فرستاديم و همراه آنان کتاب و ميزان نازل کرديم، تا مردم به دادگري برخيزند و آهن را که در آن نيروي سخت و سودهاي فراوان براي مردم است پديد آورديم... . 2- يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامينَ لِلَّهِ شُهَداءَ بِالْقِسْطِ وَ لا...[2] يعني: اي مؤمنان براي خدا برخيزيد و به عدل و شهادت دهيد . 3- وَ لَقَدْ بَعَثْنا في‏ کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ...[3] يعني : و به راستي در هر امتي پيامبري فرستاديم که خداوند را بندگي کنيد و از بندگي طاغوت دوري جوييد... ، 4- « وَ ما لَکُمْ لا تُقاتِلُونَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفينَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ الَّذينَ يَقُولُونَ رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ وَلِيًّا وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ نَصيراً يعني: چيست شما را که در راه خدا و ضعيف شدگان جامعه، از مردان، زنان و کودکان کارزار نمي کنيد؟! آنان که مي گويند: پروردگارا! ما را از اين قريه(جامعه) بيرون بر و رها ساز که اهلش ستمکار است و قرار ده براي ما از جانب خودت سرپرست و ياوري و قرار ده از نزد خودت ياري کننده‏اي. [4] 5- يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْکُمْ... [5] يعني: اطاعت کنيد از خدا و پيامبر و صاحبان فرمان از خودتان ، و آيات متعدد بسياري که در آنها سخن از کتاب، ميزان، آهن و منافع آن، شهادت به قسط و داد، دوري از طاغوت، جنگ در راه خدا و مستضعفان، نجات محرومان، هجرت در راه خدا و... است و بديهي است که اينها از مقوله‏هاي اجتماعي است که در کتاب الهي به آن فرمان داده شده است. البته شرح و تفسير هر کدام از اين آيات و چگونگي اثبات ضرورت تشکيل حکومت به وسيله پيامبران ور هبران الهي، نيازمند ارائه مباحث طولاني است که در حوصله يک نامه نمي گنجد. در اينجا تنها به مهمترين مباني انديشه‏هاي سياسي مربوط به تشکيل حکومت و ارتباط دين و سياست اشاره مي شود: 1. اثبات حاکميت ولايت و سرپرستي همه‏جانبه مادي و معنوي، دنيوي و اخروي براي خدا، رسول و اولياي خاص او،(مائده، آيه 55 - يوسف، آيه 40 - مائده، آيه 42 و 43). 2. اثبات امامت و رهبري سياسي - اجتماعي براي پيامبر(ص)، امام(عليهم السلام) و منصوبين از ناحيه آنان،(نساء، آيه 58 و 59 - مائده، آيه 67). 3. اثبات حکومت و خلافت در زمين براي برخي از پيامبران گذشته مانند حضرت داود(عليهم السلام) و سليمان(عليهم السلام)،(ص، آيات 20 و 26 - نمل آيات 26 و 27 - نساء، آيه 54). 4. قرآن، داوري و فصل خصومت در ميان مردم را از وظايف پيامبران الهي معرفي مي کند، نساء، آيات 58 و 65 - مائده، آيه 42 - انبياء، آيه 78 - انعام، آيه 89). 5. دعوت به کار شورايي و جمعي کردن،(شوري، آيه 38 - آل عمران، آيه 159) 6. مبارزه با فساد و تباهي، ظلم‏زدايي و عدل‏گستري جزو وظايف اصلي اهل ايمان است،(بقره، آيه 279 - هود، آيه 113 - نساء، آيه 58 - نحل، آيه 90 - ص، آيه 28 - حج، آيه 41). 7. احترام به حقوق انسان‏ها و کرامت‏بخشي به انسان از اصول سياست اديان الهي است،(اسراء، آيه 70 - آل عمران، آيه 19 - نساء، آيه 32). 8. امر به جهاد و مبارزه با طاغوت‏ها، مستکبران و ستمگران و نيز تهيه امکانات دفاعي،(بقره، آيه 218 - تحريم، آيه 9 - نساء، آيه 75 - انفال، آيه 60 - اعراف، آيه 56). 9. عزت و آقايي را مخصوص خدا واهل ايمان دانستن و نفي هرگونه سلطه‏پذيري و ذلت،(منافقون، آيه 8 - محمد، آيه 35 - هود، آيه 113 - آل عمران، آيه 146 و 149). 10. تبيين و تعيين حقوق متقابل والي و مردم،(نهج‏البلاغه، خطبه 216، ص 335 و 336). 11. اثبات سلطنت و حکومت براي برخي از حاکمان صالح و عادل، مانند طالوت و ذوالقرنين،(بقره، آيه 246 و 247 - کهف، آيات 83 - 98) 12. اختصاص دادن حقوق مهم و کلان مالي به ولي امر مسلمين و حکومت اسلامي جهت مصرف در مصالح جامعه،(اصول کافي، باب صلة الامام و باب الفيء والانفال و تفسير الخمس). از آنچه گذشت روشن مي شود که جدايي دين از سياست در مورد اسلام به هيچ وجه صادق نيست و بخش عظيمي از معارف و آموزه‏هاي اسلامي شامل مسائل سياسي و اجتماعي است. به تعبير حضرت امام در ميان حدود 57، 58 کتاب فقهي، تنها 7،8 تاي آنها مربوط به مسائل عبادي صرف است و بقيه آنها در حوزه مسايل سياسي، اجتماعي، قضايي و مناسبات اساسي است. پي نوشت ها: [1]. حديد، 25 [2]. مائده، 8 [3]. نحل، 36 [4]. نساء، 75 [5]. نساء، 59