تفاوت‌ها و اشتراک‌های زن و مرد در چیست و مبانی و آثار آن کدام است؟

سلام وقت شما بخير در اين مورد چند مطلب وجود دارد. الف) مشترکات زن و مرد زن و مرد هر دو انسان و داراي جسم و روح الهي هستند و حقوق اساسي مشترک دارند از جمله: حق حيات، حق ازدواج، حق مالکيت، حق شغل، حق تعليم و تعلّم، حقوق اجتماعي و از همه مهم‌تر حق معنوي کمال که در قرآن بر آن تأکيد شده است. Pمَنْ عَمِلَ صَالِحاً مِن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَى‏ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا کَانُوا يَعْمَلُونَO[1]؛ «هر کس، از مرد يا زن، [کار] شايسته‏اى انجام دهد، در حالى که او مؤمن است، پس قطعاً، او را به زندگانى پاکيزه‏اى زنده مى‏داريم؛ و قطعاً، مزدشان را طبق بهترين چيزى که همواره انجام مى‏دادند، به آنان پاداش خواهيم داد». ب) تفاوت‌هاي زن و مرد 1ـ تفاوت‌هاي جسمي مثل قد، وزن، قدرت جسمي، حجم مغز و ... که معمولاً در مردان بيش‌تر است. از اين‌رو در اسلام وظايف سنگين‌تر مثل جهاد به عهده مردان گذاشته شده است که تفاوت اجرايي است. 2ـ تفاوت عاطفي زنان نسبت به مردان بيش‌تر عاطفي و صبور هستند. از اين‌رو زنان مادر و مردان پدر مي‌شوند از اين‌رو زن وظايف خاص خويش را در مراقبت از کودک، و مرد وظيفه تأمين هزينه زندگي او را به عهده دارد. و نيز وظايف و شغل‌هايي که دخالت‌هاي عاطفي بدان ضرر مي‌رساند مثل قضاوت و رهبري به عهده مردان گذاشته شده است. 3ـ تفاوت جنسي که زنان جنس لطيف‌تر، زيباتر و شهوت‌انگيزتر دارند ولي مردان جسمي خشن‌تر دارند. از اين‌رو محدوديت‌هايي براي طرفين وضع شده است. حجاب زنان بايد کامل‌تر باشد تا موجب تحريک جنس مخالف نشود و در مسأله نگاه مردان حق ندارند به غير از صورت و دو دست زنان نگاه کنند. البته مرد و زن به عنوان دو همسر لازم است نيازهاي جنسي هم‌ديگر را برآورده کنند. نکات مهم اول. زن و مرد در انسانيّت مساوي هستند و حقيقت انسان که روح الهي اوست در هر دو وجود دارد و آماده کمال است و تفاوت‌ها در مباحث عرضي و جسماني (مثل مذکر و مؤنث بودن) است. دوم. تفاوت‌ها و مشترکات زن و مرد امري طبيعي است که لازم است بر اساس آن‌ها وظايف و حقوق آن‌ها متفاوت باشد. سوم. هميشه تساوي به معناي عدالت نيست. بلکه عدالت در اين گونه موارد با تقسيم تکاليف و مسئوليت‌ها به اندازه توانايي و امکانات حاصل مي‌شود. يعني هر چيزي سرجاي خود قرار گيرد. اگر يک نفر معلم از افراد کلاس امتحان بگيرد و استعداد و تلاش و جواب آن‌ها متفاوت باشد ولي معلم به همه آن‌ها نمره مساوي بدهد يا همه را به صورت يکسان تنبيه کند عدالت را برقرار نکرده است. چهارم. تفاوت وظايف و حقوق زن و مرد معناي ارزشي ندارد. يعني به معناي برتري يک جنس برديگري نيست بلکه اين‌ها تفاوت‌هاي حقوقي است که لازمه تفاوت‌هاي طبيعي آن‌هاست. پنجم. احکام و قوانين براي غالب افراد وضع مي‌شود هر چند که موارد استثناء در دو جنس زن و مرد وجود داشته باشد. پس اگر مديريت بيرون خانه به عهده مردان گذاشته شد که توانايي جسمي بيش‌تري دارند و مديريت درون خانه به عده زنان که بعد عاطفي قوي‌تري دارند. نمي‌توان انکار کرد که برخي زنان توانايي‌هاي جسمي و کاري خاص دارند که از مردان قوي‌تر است و بالعکس برخي مردان بعد عاطفي قوي‌تري نسبت به همسر خود دارند که براي تربيت مناسب‌تر هستند. ولي قانون نمي‌تواند تابع استثناء‌ها باشد. بلکه براي غالب افراد وضع مي‌شود. ششم. در مورد تفاوت وظايف و حقوق زن و مرد در قرآن و اسلام لازم است نگاه سيستمي داشته باشيم. مثلاً حقوق اقتصادي زن و مرد را کامل ببينيم که اگر ارث زن کم‌تر است ولي هزينه زندگي خانوادگي به عهده او نيست و مهريه را دريافت مي‌کند. از اين‌رو کمبود او جبران مي‌شود و در عوض مرد که ارث بيش‌تري مي‌گيرد. هزينه خانواده به عهده اوست و مهريه مي‌پردازد. هفتم. حقوق در اسلام بر اساس اراده شارع است که بر مبناي فطرت، عقل، عدالت و مصلحت (حکمت) سامان يافته است و لازم است عرف با آن‌ها مطابق شود چرا که عرف خطاپذير است اما اراده شارع خطا ناپذير است. هشتم. حق در برابر تکليف است. هر کدام از زن و مرد اگر تکليفي سنگين يا سبک بر عهده آنها گذاشته شده، در برابر آن حقوقي دارند. Pوَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلاَثَةَ قُرُوءٍ وَلاَ يَحِلُّ لَهُنَّ أَن يَکْتُمْنَ مَاخَلَقَ اللّهُ فِي أَرْحَامِهِنَّ إِن کُنَّ يُؤْمِنَّ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِي ذلِکَ إِنْ أَرَادُوا إِصْلاَحاً وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلِلرِّجَالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ وَاللّهُ عَزِيزٌ حَکِيمٌO[2]؛ «و زنان طلاق داده شده، [بايد] مدّت سه مرتبه عادت ماهانه بر خويشتن انتظار کشند؛ و اگر به خدا و روز بازپسين ايمان دارند، براى آنها حلال نيست که آنچه را خدا در رَحِم‏هايشان آفريده، پوشيده دارند؛ و در اين [مدّت‏]، شوهرانشان، براى بازگرداندن آنها (به زندگى مشترک) سزاوارترند، اگر خواهان اصلاح باشند؛ و براى آن (زنـ)ان (حقوق) پسنديده قرار داده شده، همانند آنچنان (وظايفى) که به عهده‏ آنان است؛ و مردان بر آنان رتبه دارند؛ و خدا شکست ناپذيرى فرزانه است». نهم) چهار رويکرد متصور در مورد جايگاه زن و مرد الف) نگاه قبل از اسلام (جاهليت)؛ برتري مرد بر زن (مردسالاري) ب) نگاه فيمينيستي؛ برتري زن بر مرد (زن‌سالاري) ج) نگاه فعلي در جهان؛ تساوي مسئوليت‌ها و حقوق و مجازات‌هاي زن و مرد. د) نگاه قرآني؛ زن و مرد مکمل يکديگر در حقوق و مسئوليت‌ها هستند. که بر اساس اراده شارع بر مبناي فطرت، خلقت، عدالت و مصلحت تعيين شده است. نگاه نوع اول و دوم موجب زيان به جنس مخالف مي‌شود و نگاه سوم با ويژگي‌هاي جسماني (خلقت) و رواني و روحي (فطرت)؛ و گاهي با عدالت و مصلحت ناسازگار است. از اين‌رو بهترين رويکرد همان نگاه قرآني به حقوق و مسئوليت‌هاي زن و مرد است. [1]. نحل/97. [2]. بقره/288.