تفاوت معنایی کلمه «لیس» با «لا» در چیست؟

با اين‌که معناي دو کلمه «لا» و «ليس» بيان نفي و سلب است، اما تفاوت‌هايي دارند که در ادامه به آنها اشاره مي‌شود. تفاوت لفظي 1. کلمه «لا» اقسامي دارد: لاي عاطفه مانند «جاءَ زيدٌ لا عَمروٌ»، لاي ناهيه مانند «لا تَقصُصْ»، لاي نافيه مانند «لا يَدخُلونَ»، لاي نفي جنس مانند «لا إلهَ الّا أنتَ»، و لاي مشبة به «ليس». اين در حالي است که «ليس» فقط يک حالت دارد. 2. «ليس» فعل ناقص است. اما «لا» در همه اقسامش، حرف است. بنابراين، جمله‌اي که با «ليس» شروع مي‌شود، جمله فعليه است؛ برخلاف جمله‌اي که با «لاي نفي جنس»، يا «لاي مشبة به ليس» شروع مي‌شود که جمله اسميه است. تفاوت در عمل 1. «لاي نفي جنس»، برخلاف «ليس»، در برخي موارد، اسمش مبني بر فتح است. 2. «لاي شبيه به ليس»، آن‌قدر کم عمل مي‌کند که برخي ادعا کرده‌اند که چنين «لا»يي وجود ندارد. 3. در «ليس» معمولاً هم اسم و هم خبرش ذکر مي‌شود، ولي ذکر خبر در «لا»، بسيار اندک است به گونه‌اي که زجاج ادعا کرده است که موردي پيدا نکرده که برايش خبري ذکر شده باشد؛ و به همين دليل گفت «لا» تنها در اسم عمل مي‌کند. 4. «لاي مشبة به ليس» فقط در نکره عمل مي‌کند(اسمش نکره مي‌آيد) ولي «ليس» اين طور نيست. تفاوت در معنا از لحاظ معنا، «لاي نفي جنس»، همان‌طور که از نامش پيدا است، وجود جنس را به طور کامل نفي مي‌کند؛ برخلاف «ليس» که چنين اقتضايي ندارد. اما معناي «ليس» و «لاي مشبة به ليس»، تفاوتي با هم نداشته و هر دو، نفي ثبوت خبر براي اسم خود مي‌کنند.[1] [1]. ابن هشام، عبدالله بن يوسف، مغني اللبيب عن کتب الاعاريب، ص 313، دمشق، دار الفکر، چاپ ششم، 1985م.