دین پیامبر(ص)تاقبل از بعثت چه بوده است؟

باسلام خدمت شما پرسشگر محترم
نظريات متعددي در پاسخ به اين پرسش وجود دارد(1) که مهمترين آنها عبارتند از:
1- پيامبر اسلامي به هيچ شريعتي عمل نکرده و پيرو هيچ ديني نبوده است.
2- ايشان پيرو دين مسيحيت بوده است.
3- ايشان پيرو دين حضرت ابراهيم (ع) بوده است.
4- پيروي دين خود (اسلام) بوده است.
اما نظريه نخست را نمي‏توان پذيرفت، زيرا اولاً حضرت پيش از بعثت به کارهاي مختلفي از قبيل عبادات، معاملات و ساير کارها مي‏پرداخته و هرگز نمي‏توان پذيرفت که اين اعمال تابع هيچ يک از شرايع و اديان آسماني نبوده است. علاوه بر اين لازمه اين قول اين است که مردم عادي متدين به ديني باشند ولي پيامبر اسلام از هيچ ديني و آييني در کارهاي روزمره خود پيروي نکند.
اما نظريه دوم نيز قابل قبول نيست، زيرا اگر ايشان تابع دين مسيحيت بودند مسيحيان و دشمنان اسلام اين مطلب را به رخ مسلمانان مي‏کشيدند و مي‏گفتند که پيامبر شما تا ديروز مسيحي بود و از دين ما پيروي مي‏کرد، امروز آمده ادّعاي پيغمبري مي‏کند و اين سرزنش را آنقدر ادامه مي‏دادند که به گوش ما نيز مي‏رسيد کما اينکه يهود به مسلمانان و پيامبر (ص) اعتراض مي‏کردند و مي‏گفتند اگر تو پيغمبري پس چرابه سوي قبله ما (بيت المقدس) نماز مي‏خواني و آنقدر اين سخن را تکرار کردند تا موجب ناراحتي حضرت شدند، آنگاه به دستور الهي، قبله مسلمانان از بيت المقدس به سمت کعبه تغيير کرد.(2)
نبودن چنين اعتراض و سرزنشي از سوي مسيحيان مي‏تواند شاهد خوبي بر عدم تابعيت پيامبر اسلام از دين مسيحيت باشد.
ثانياً: فرضيه مذکور فرع بر اين است که جهاني و فرا منطقه‏اي بودن دين مسيحيت ثابت شود تا اينکه بگوييم اين دين شامل تمام اقوام از جمله قوم عرب و سرزمين مکه و اطراف آن بوده و در نتيجه پيامبر اسلام را تابع اين دين بدانيم، و اثبات چنين مطلبي کار آساني نيست.(3)
ثالثاً: عمل به شريعت مسيح (ع) در گرو آگاهي از احکام آن است و اين آگاهي يا از طريق خواندن کتاب هاي مسيحيت (از جمله انجيل) امکان‏پذير است و يا از طريق معاشرت با مسيحيان. اما فرض اول که با امي بودن پيامبر و عدم قدرت بر خواندن و نوشتن ايشان باطل است. و امّا فرض دوم نيز صحّت ندارد چون حضرت در طول زندگي خود با مسيحيان معاشرتي نداشته و در مکّه نيز اَحبار و رُهباني وجود نداشتند که پيامبر بطور مستمر احکام دستورات دين مسيحيت را از آنها فرا بگيرد.
رابعاً: تابع هر ديني - به حکم عقل - مقامش کمتر و پايين‏تر از مقام صاحب آن دين است، و اگر فرض شود پيامبر اسلام تابع دين مسيح (ع) بوده لازمه‏اش برتري عيسي (ع) بر پيامبر اسلام خواهد بود و حال اينکه اين مطلب خلاف ضروريات اسلام و مسلمين است زيرا ما معتقديم که پيامبر ما از تمامي انبياء برتر و مقامش والاتر است.
اما نظريه سوم را نيز نمي‏توان پذيرفت زيرا قائلين به اين نظريه به برخي از آيات قرآن تمسک کرده‏اند که دلالت آنها بر مدعاي مذکور ناتمام است. آياتي مانند: «ثُمَ اُوحَينا اِلَيکَ اَنِ اتَّبَع مِلَةَ اِبْراهيمَ حَنِيفاً وَ ما کانَ مِنَ المُشرِکينَ»؛(4)سپس به تو وحي فرستاديم که از آيين ابراهيم که خالي از هرگونه انحراف بود و از مشرکان نبود، پيرو کن
و آيه:«قُلْ اِنَّني هَداني رَبّي اِلي صِراطٍ مُستَقيمٍ ديناً قيماً مِلَةَ اِبراهيمَ حنيفاً وَ ما کانَ مِن المُشرِکين»؛(5)
بگو پروردگارم مرا به راه راست هدايت کرده، آيين پابرجا (و ضامن سعادت دين و دنيا)، آيين ابراهيم، همان کسي است که از آيين هاي خرافي محيط خود روي گردانيد و از مشرکان نبود.
روشن است که مراد از اين آيات چيزي غير از ديدگاه سوم است؛ زيرا اولاً: اين آيات شريفه بعد از بعثت نازل شده و مربوط به دين حضرت قبل از بعثت نيست.
ثانياً: بر اساس معارف اسلامي در روايات و غير آنها دين حضرت ابراهيم پس از آمدن تورات موسي (ع) ترک شده کما اينکه دين يهود پس از آمدن انجيل عيسي (ع) متروک و دين مسيحيت پس از آمدن قرآن محمّد (ص) منقرض گشته است. پس حضرت نمي‏تواند تابع ديني باشند که چند مرحله قبل توسط اديان ديگر ترک شده است.(6)
ثالثاً: مفسران گفته‏اند که مراد از تبعيت حضرت از دين و ملت ابراهيم حنيف اين است که مشترکاتي در احکام ميان اين دو دين وجود دارد که منشأ ظهور آن دين ابراهيم (ع) است و مراد از تبعيت پذيرفتن آن مشترکات در احکام است احکامي از قبيل: گرفتن شارب و گذاشتن ريش و غسل جنابت و طهارت گرفتن با آب و ديه مرد و...(7)
تفسيرهاي ديگري در مورد آيات ياد شده وجود دارد که مجالي براي ذکر آنها نيست.(8)
پس از ابطال سه نظريه مذکور مانعي براي پذيرفتن ديدگاه چهارم باقي نمي‏ماند يعني اين که بگوييم حضرت قبل از بعثت از کامل ترين دين يعني دين اسلام پيروي مي‏کرد اما احکام اسلام و وظايف خود را نه به صورت وحي آن چنان که از زمان بعثت به بعد دريافت مي‏شد بلکه به صورت‏هاي ديگر مانند الهام‏هاي قلبي، تحديث (سخن گفتن با فرشته) و رؤياهاي صادق دريافت مي‏کرد.(9)
اميرالمؤمنان (ع) در اين رابطه مي‏فرمايد: از روزي که پيامبر از شير گرفته شد خدا او را با بزرگترين فرشته قرين و همراه ساخت تا به وسيله آن فرشته بزرگواريي‏ها را بپيمايد و به نيکوترين اخلاق، آراسته گردد.(10)
بنابراين حضرت قبل از بعثت، مراحلي از نبوت را دارا بوده و با جهان غيب به گونه‏اي ارتباط داشته است همان طور که حضرت يحيي و حضرت عيسي (ع) در دوران کودکي به مقام نبوت رسيده و با جهان غيب ارتباط داشته‏اند.(11) آن گاه (پيامبر اسلام) در چهل سالگي به مقام رسالت و ابلاغ و اظهار پيام خدا به مردم برانگيخته مي‏شود.
روايات متعددي اين ديدگاه را تأييد مي‏کند: آن که حضرت مي‏فرمايد: کنت نبياً و آدم بين الماء و الطين؛(12) من زماني پيامبر بودم که آدم (ع) هنوز در ميان آب و گل بود.
يهودي‏ها به رسول خدا (ص) عرض کردند: آيا شما از اول پيامبر نبودي؟ فرمود: بلي. گفتند: پس چرا در گهواره سخن نگفتي و نطق نکردي همان گونه که عيسي (ع) چنان کرد؟ فرمود: خداوند متعال، عيسي را بدون پدر آفريد و اگر او در گهواره سخن نمي‏گفت، عذري براي مريم نبود تا سرزنش ديگران را پاسخ دهد، اما من از پدر و مادر متولد شده‏ام.(13)
عده‏اي از بزرگان، نسبت به ديدگاه اخير ادعاي اجماع و اتفاق نظر شيعه را نموده‏اند.(14)

پي نوشت ها :
1- براي آشنايي با ديدگاه‏هاي ديگر در اين زمينه مراجعه شود به بحارالانوار ، ج 18، ص 271.
2- بقره / 144 - 143.
3- براي مطالعه بيشتر پيرامون جهاني بودن رسالت عيسي(ع) مراجعه شود به: استاد جعفر سبحاني، مفاهيم القرآن (قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ 4، 1413 ق)، ج 3، ص 73 به بعد.
4- نحل / 123.
5- انعام / 161.
6- محمد بن يعقوب کليني، اصول کافي ، ج 2، ص 17.
7- آيت الله محمد مظفري، پرسش‏ها و پاسخ‏ها ، ص 12.
8- ر.ک:بحارالانوار، ج 8، ص 276.
9- همان طوري که در روايات آمده است مانند روايتي از امام باقر (ع) در بحار الانوار، ج 18، ص 266.
10- بحارالانوار، ج 18، ص 278.
11- مريم / 12 و 13.
12- بحارالانوار، ج 18، ص 278.
13- بحارالانوار، ج 18، ص 200.
14- ر.ک: محمد حسين مظفر، کتاب علم امام (ع)، ترجمه محمد آصفي ، ص 76 به بعد.
جهت مطالعه بيشترر.ک: منشور جاويد، آيت الله سبحاني، ج 7 ،ص 375 - 384؛ پرسشها و پاسخ‏ها، آيت الله مظفر، ص 5 به بعد؛کتاب علم امام (ع)، محمد حسين مظفر، ترجمه محمد آصفي، ص 76 به بعد.
موفق و پيروز باشيد.