وضعیت زندگی در برزخ برای مردگان چگونه است؟

با سلام: سلام وقت شما بخير برزخ براى همه يکسان نمى‏باشد، گروهى در عالم برزخ حيات آگاهانه‏اى دارند، اما گروه ديگرى همچون افرادى هستند که به خواب فرو مى‏روند و گويى در قيامت از خواب خود بيدار مى‏شوند و هزاران را ساعتى مى‏پندارند! (1) آن چنانکه خداوند در سوره روم مي فرمايد و روزى که قيامت برپا شود، مجرمان سوگند ياد مى‏کنند که جز ساعتى (در عالم برزخ) درنگ نکردند! اين چنين از درک حقيقت بازگردانده مى‏شوند ولى کسانى که علم و ايمان به آنان داده شده مى‏گويند:شما بفرمان خدا تا روز قيامت (در عالم برزخ) درنگ کرديد، و اکنون روز رستاخيز است، امّا شما نمى‏دانستيد! . (2) حال اين آيه نشان مي دهد که گروهي گذر زمان را در برزخ احساس کرده ولي گروهي ديگر احساس نمي کنند . اما در مورد غذا خوردن غذا خوردن بايد گفت از برخي از روايات استفاده مي شود که آنها در برزخ غذا مي خورند آنچنانکه شخصي نقل مي کند که به امام صادق (ع) عرض کردم: ارواح مومنان کجاست؟ حضرت فرمود:«ارواح المومنين في حجرات في الجنته، ياکلون من طعامها و يشربون من شرابها و يتزاورون فيها ارواح مومنان در منازل بهشت‌‌اند . از طعام‌هاي آن مي‌خورند. از نوشيدني‌هاي آن مي‌نوشند . همديگر را مي‌بينند و زيارت مي‌نمايند». راوي بعد از ارواح کفار پرسيد، حضرت فرمود: «في النار ياکلون من طعامها و يشربون من شرابها و يتزاورون فيها؛ (3) ارواح کفار در آتش‌اند. از غذاي و نوشيدني آن استفاده مي‌کنند همديگر را مي‌بينند و با هم ملاقات و ديدار دارند» در مورد شب روز بايد گفت به نظر فلاسفه و عرفاي اسلامي، عالم خلقت داراي سه مرتبه وجودي است که عبارتنداز : 1.عالم مادّه، که بارزترين خصوصيّت آن حرکت و زمان به معناي خاص است؛ چرا که حرکت، سيلان و امتداد و جا به جايي و تغيير تدريجي را که در اشياي مادي قرار دارد، زمان گويند و ميزان حرکت آن ها و مسافت طي شده توسط زمان اندازه‏گيري و محاسبه مي‏شود. تمامي اين اوصاف مخصوص ماده و اشياي مادي مي‏باشد. همان طور که در تعريف حرکت گفته شده که: تبدل تدريجي از قوه به فعل است، اين تعريف فقط در مورد اشياي مادي است. 2. عالم مثال که عالمي است غير مادّي ولي داراي شکل و رنگ و مقدار. اين عالم منزّه از حرکت و تغيير و زمان است . 3. عالم عقل، که منزّه از تمام آثار عالم مادّه است. عالم عقل و عالم مثال، از آن جهت که عوالمي مجرّد (غير زماني) هستند، آغاز زماني براي آن ها معني ندارد. لذا اين دو عالم فقط آغاز علّي دارند. يعني از حيث وجودي بعد از علّت خود قرار دارند. (4) حال با توجه به اين مطلب، زمان به معناي گردش شب روز ، در عالم برزخ وجود ندارد، زيرا زمان مقدار حرکت است و حرکت از شئون ماده مي‌باشد، حال آن که عالم برزخ، عالم غير مادي و مجرد از ماده است. البته اين امر بدان معنا نيست که عالم آخرت و نظام حاکم بر آن، مطلقاً از زمان تهي باشد، بلکه در آن عالم نيز زمان وجود دارد که از نظر ماهيت با زمان در اين دنيا که مخصوص ماديات است، متفاوت است، همان طور که عالم برزخ آثار ماده مانند وزن و مقدار را دارا است،ولي آثار مادي آن با دنيا متفاوت است. بر اين اساس زماني را متناسب با ويژگي هاي همان جهان، مي توان تصور کرد که در آن عالم هم به نوعي وجود داشته باشد. در مورد اقامه نماز آنچه به عنوان نماز شب اول قبر براي بازماندگان ميت بيان شده است، آن است که اين نماز بعد از نماز عشاء روزي که ميت را دفن کردند، خوانده شود(5) لذا بر فرض شب اول قبر ميت از همان زمان دفن باشد، آنچه براي ما به عنوان يکي از عوامل تاثير گذار براي ميت بيان شده است، همان است که بعد نماز خوانده مي شود و در مورد زيارت عاشوراء اگر چه به عنوان امر مستحبي در آداب دفن بيان نشده است. اما مانند همه ذکرهاي ديگر في نفسه خواندنش هنگام دفن امر خوبي است چرا که به اعتقاد ما همه ائمه نزد خداوند بزرگوارند. اما در اين ميان برخي مانند امام حسين(ع) به دلائل مختلف، جايگاه و موقعيت ويژه اي دارند. لذا بازماندگان ميت با خواندن زيارت عاشوراء،و گريه براي آن امام، قدري خود را تسلي داده و ثواب آن را به ميت هديه مي کنند و از آن امام براي رحمت و مغفرت ميت،طلب مسئلت مي کنند. در مورد تلقين نيز، تاکيد شده است. ولي يا کسي که از جانب او اذن در تلقين دارد، بعد دفن و پراکنده شدن مردم،تلقين را دوباره تکرار کند حال اگر ديگران نيز اين امر را بر عهده گيرند في نفسه کار بدي انجام نداده اند. اما در عين حال آن امر مستحبي که در روايات بيان شده، منحصر در ولي يا کسي است که از جانب وي اذن داشته باشد.(6) پي نوشت ها: 1. مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، چ دار الکتب الاسلاميه ، تهران، 1374 ه ش، ج 16، ص 484. 2. روم (آيه) 55 و 56. 3. علامه مجلسى، بحار الأنوار، چ مؤسسة الوفاء، بيروت، 1404 ه ق، ج 6، ص 235 4. ر.ک. الهي قمشه‌اي، حکمت الهي، چ انتشارات اسلامي، تهران 1360، ص 298. 5. بني هاشمي، سيد محمد حسن، توضيح المسائل مراجع، ج 1، ص 368 (بحث مستحبات دفن)،دفتر انتشارات اسلامي، قم، 1386ش. 6. شيخ بهايي، جامع عباسي، چ موسسه منشورات فراهاني، تهران بي تا، ج 1، ص 24. موفق و پيروز باشيد.