آیاجن می تواند تغییر شکل به انسان بدهد؟

باسلام خدمت شما پرسشگر محترم با توجه به آيات قرآني در مورد شيطان ، بحث را با ارائه ي چند نکته ي مقدماتي پي مي گيريم: 1-ماهيت شيطان: در قرآن آشکارا بيان شده که شيطان از جنيان است: وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْليسَ کانَ مِنَ الْجِن... کهف،50 2-بعد از رانده شدن ، شيطان به اغواگري آدم تا روز قيامت ميپردازد. قالَ فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعينَ *ص،82* 3-شيطان غير از اينکه با وسوسه خودش مومن را از غير مومن غربال مي کند هيچ گاه بر انسان ها تسلط ندارد مگر کساني که خودشان بخواهند شيطان را ولي خود قرار دهند. خداوند متعال برعدم تسلط ظاهري شيطان مگر با وسوسه براي شناختن مومن در سوره ي سبا آيه 21 اشاره مي کند : وَ ما کانَ لَهُ عَلَيْهِمْ مِنْ سُلْطانٍ إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَنْ يُؤْمِنُ بِالْآخِرَةِ مِمَّنْ هُوَ مِنْها في‏ شَکٍّ وَ رَبُّکَ عَلى‏ کُلِّ شَيْ‏ءٍ حَفيظ کساني که خودشان در سقوط در ضلالت به اندازه شيطان برسند در اين حال به جاي تمسک به خداوند متعال خودشان را به قدري حقير ميکنند که افسار هدايتشان را به دست شيطان ضعيف مي سپارند . سوره ابراهيم آيه 100 : انّما سلطانه علي الّذين يتولّونه و الّذين هم به مشرکون شيطان نحوه ي سلطه خودش را اينگون بيان ميکند که من دعوت کردم وشما قبول کرديد: وَ قالَ الشَّيْطانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَکُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُکُمْ فَأَخْلَفْتُکُمْ وَ ما کانَ لِيَ عَلَيْکُمْ مِنْ سُلْطانٍ إِلاَّ أَنْ دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لي‏ فَلا تَلُومُوني‏ وَ لُومُوا أَنْفُسَکُمْ ما أَنَا بِمُصْرِخِکُمْ وَ ما أَنْتُمْ بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي کَفَرْتُ بِما أَشْرَکْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمينَ لَهُمْ عَذابٌ أَليم *ابراهيم ،22* شيطان از اجنه است که از ماده ي لطيفي هستند که به چشم ما نمي آيندو از طرفي ديگر چون لطيف هستند مي توانند به اشکال مختلف درآيند مانند آب که در هر ظرفي شکل همان ظرف را مي گيرد . اما در اين که شيطان مي‌تواند به صورت انساني درآيد و به وسوسه و انحراف اقدام کند، اختلاف است. بعضي از عالمان اين مطلب را محال دانسته‌اند و رواياتي که در اين زمينه وارد شده، ضعيف و غير قابل قبول شمرده‌اند.در مقابل گروه دومي آن را محال ندانسته بلکه با توجه به روايات، اين مسئله را ممکن شمرده‌اند. شيخ ابوالفتوح رازي ميگويد:«امّا اظهار ديو خود را ابوعلي روا مي‏دارد که ديو خود را بر ما ظاهر تواند کردن و به جز او کسي روا ندارد که ديو خود را ظاهر کند» (1 ) در کشف الاسرار اينچنين آمده است:«کسي وي را در زمين نبيند مگر به صورت پيري شکسته بر وي جامه‏يي کهنه برهيأت دزدان ترسان و لرزان»( 2) امّا مرحوم علامه مجلسي معتقد است که شياطين بر انسان ظاهر مي‏شوند و حتّي به اشکال مختلف درمي‏آيند منتها اين تغيير شکل به حسب لزوم مطابق مشيّت خداوند انجام مي‏گيرد: «لا خلاف بين الاماميّه بل بين المسلمين في انّ الجنّ و الشياطين اجسام لطيفة يرون في بعض الاعيان و لا يرون في بعضها و لهم حرکات سريعة و قدرة علي اعمال قوية و يجرون في اجساد بني آدم مجري الدم و قد يشکّلهم اللّه بحسب المصالح باشکال مختلفة و صور متنوعة» (3) . و اين حديث نبوي:«من رآني فقد رآني فانّ الشيطان لا يتشبّه بي»(4 ) . و همچنين اين خبر مستفاد از حديث مزبور:«انّ الشيطان لا يتمکّن ان يتمثّل بصورة الانبياء»( 5) مؤيّد ظاهر شدن شياطين بر آدميان است. اين نکته نيز قابل ذکر است که در بسياري از داستانها که مبتني بر احاديث است از ظاهر شدن ابليس بر انبيا و ائمه و گفت و گوي آنان سخن رفته است. ازثعلبه بن زيد انصاري نيز نقل شده که گفت : از جابر عبدالله انصاري شنيدم ، مي گفت : ابليس چهار بار به صورت چهار نفر مجسم شد. اول به صورت سراقه بن جعشم : در جنگ بدر به صورت سراقه در آمد و به کفار قريش گفت : امروز هيچ کس ‍ بر شما غالب نخواهند شد؛ زيرا شما با داشتن اين همه نفرات و ساز و برگ جنگي ارتشي شکست ناپذير هستيد. وانگهي من نيز در کنار شما هستم و به وقتش چون يک همسايه وفادار و دل سوز از هيچ گونه حمايتي دريغ ندارم) .(6) دوم به صورت منبه بن حجاج : در روز عقبه به قيافه او در آمد و فرياد کرد: اي ياران ! محمد و کساني که از دين برگشتند کنار عقبه اند. آنها را دريابيد. حضرت رسول صلي الله عليه و آله و سلم به انصار فرمود: نترسيد! چون صداي او به کسي نمي رسد. (7) سوم به صورت پيرمردي از اهل نجد: روزي که کفار مکه در دار الندوه براي مشورت در مورد قتل پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم اجتماع کردند، شيطان به صورت پيرمرد نجدي وارد مجلس شد و دستورهاي لازم را در اين باره داد. خداوند او را آگاه کرد و فرمود: به ياد بياور زماني را که مشرکان مکه نقشه مي کشيدند تو را يا به زندان اندازند يا به قتل رسانند و يا تبعيد کنند، و چاره انديشي مي کردند، ولي خدا نقشه آنان را نقش بر آب کرد(8) چهارم به صورت مغيره بن شعبه : روزي که حضرت رسول صلي الله عليه و آله و سلم رحلت فرمود، آن لعين به صورت مغيره در آمد و در ميان مهاجر و انصار فرياد زد: اي مردم ! خلافت را مانند پادشاهان ايران و قيصران روم قرار دهيد. هر کس بعد از خود آن را به فرزندان يا خويشانش وصيت کند و آن را در اختيار بني هاشم قرار ندهد تا آنها هم در اختيار فرزندان خود قرار دهند (9) آن ملعون براي اين که با پيغمبر اسلام صلي الله عليه و آله و سلم مخالفت نمايد و ايشان را از بين ببرد، در اين چهار جا به صورت انسان در آمد. بنابراين؛ با توجه به آيات عدم تسلط شيطان بر انسان ،اينگونه نتيجه ميگيريم که شيطان در ظاهر به هيچ وجه قدرتي بر انسان ندارد و طبيعي است که اگر تجسم مقطعي شيطان در قالب يک جسم مادي مثل انسان موجب نوعي تسلط براي شيطان شود با صريح آيات قرآني که تسلط شيطان بر انسان را رد ميکند مخالف است. و قول علامه مجلسي در اين زمينه اين بود که تجسم شيطان با اجازه ي خداوند و به خاطرمصالحي است که خداوند به آنها عالم است و طبق قول کشف الاسرار ،شيطان تنها به صورت پيري ترسان و لرزان (کنايه از نهايت ضعف)درمي آيد. تنها کاري که خداوند اجازه ي آن را به شيطان داده است اينکه (حتي در قالب انساني) جز وسوسه ي انسان تسلط ديگري بر انسان ندارد حال اين وسوسه با وعده دادن يا ترساندن از فقر يا غفلت از خدا يا زيبا جلوه دادن کارهاي ناپسند و...باشدکه در همه ي اين موارد انسان به اراده ي خود ، نظرات شيطان را مي پذيرد و به گمراهي کشانده مي شود. اما ظاهر شدن آن ها به شکل انسان بدان معنا نيست که شياطين هر گاه اراده کنند بتوانند ظاهر شوند و نظام عالم را به هم بريزند و از آن جايي که جنها موجوداتي هستند متفاوت با انسانها و ظاهرشدن آنها براي انسانها برخلاف طبيعت آنهاست و انجام کاري که برخلاف طبيعت شي است براي آن موجود آسان نخواهد بود. مثلا انسان مي تواند روي دستان خود راه برود ولي اين کار بر خلاف طبع اوست، لذا اوّلاً امري مشکل است و ثانيا در اين حالت قدرت انسان بسيار کمتر از حالتي است که روي پا راه مي رود. براي جنهّا نيز ظاهرشدن، اگر چه ممکن است ولي کار راحتي نيست و شايد برخي از آنها در اثر تمرينات زياد يا در سايه ي علومي خاصّ بتوانند متمثل شوند؛ که البته در اين حالت به احتمال زياد قدرت عملي آنها کمتر خواهد شد. شياطين اگر متجسد شوند، نهايت امر اين است که به صورت شياطين انسان خواهند شد. لذا شياطين جنّ از اين حيث نمي توانند مشکلي جدّي براي انسانها پديد آورند . پي‌نوشت‌ها: (1)-تفسير ابوالفتوح، ج 5، ص 295. (2)-کشف الاسرار، ج 3، ص 567. (3)-سفينة البحار، ج 1، ص 9-698. (4 و 5)-همان کتاب، ج 1، ص 699. (6) سفينه البحار، ج 1، ص 101. (7) سفينه البحار، ج 1، ص 101. (8) سفينه البحار، ج 1، ص 101. (9) بحار، ج 63، ص 233. موفق و پيروز باشيد.