تصاویر بد در موقع نمازدر ذهنم تکرار میشود و نمازم را می شکنم چه کنم؟

با سلام و تشکر از ارتباط شما با مرکز ملي پاسخگويي به سوالات ديني و آرزوي توفيق روزافزون.
از اين که دچار اين درگيري ذهني شده ايد بسيار متأسفيم و آرزو مي کنيم به زودي و با تلاش صحيح و صبر و حوصله، افکارتان تحت کنترل و تسلط شما در بيايند. با توضيحاتي که داده ايد براي ما قابل درک است که هر روز در وقت نماز، تحت چه فشار فکري و روحي شديدي قرار مي گيريد؛ شرايطي که براي هر که جاي شما هم باشد، بسيار سخت و نگران کننده است. شما از يک سري افکار خاص صحبت کرده ايد که نمازتان را مختل کرده است و ما نمي دانيم آيا تجربه اين افکار يا نشخوارهاي ذهني مشابه، در سلامت شما و کارآيي‌تان در بقيه طول روز مشکلي ايجاد کرده‌است؟ آيا بيماري جسمي خاصي داريد؟ يا دارويي مصرف مي كنيد؟ مجرد هستيد يا متأهل! آيا تجربه وسواس فکري يا وسواس عملي در وضو و غسل و غيره هم داريد؟ اخيرا آزمايش خون داده ايد؟ کمخوني يا كمبود ويتامين د داريد؟ اختلالات تيروئيدي چه طور؟ آيا مشکلات خانوادگي جدي و تجربه اضطراب و بي‌قراري در زندگي فعلي يا گذشته داشته ايد؟ جهت تشخيص و درمان اساسي مشکلي که مطرح فرموديد به دريافت امثال اين طلاعات در يک مصاحبه حضوري نياز است. با اين وجود، در بيان مشکلي که در نماز داريد به خوبي به دلايل و موانع و حتي راه حل ها اشاره کرده ايد؛ موضوعاتي از قبيل استرس، وحشت، وسواس، تصاوير ذهني، مبارزه با افکار، شکستن نماز و ... و ما در پاسخ کافيست ابتدا به تحليل توصيفات شفاف و گوياي خود شما بپردازيم: خوب است بدانيد مسئله اصلي، تصاوير ذهني مربوط به آن فيلم نيست؛ بلکه علت اصلي مشکل شما همان "وسواس در تمرکز" در نماز است. چرا براي تمرکز در نماز، وسواس داريد؟ حتما آگاهيد همان طور که در هرکاري تفريط و کوتاهي کردن غلط است، وسواس و افراط در هر کاري نيز اشتباه است و حتي خطرناک؛ چون مي تواند انسان را به رنج ها و مشکلات سخت و پيچيده اي دچار کند. اسلام رفتار و دقت متعادل را از ما مي خواهد و دقت هاي وسواسي از نگاه عقل و شرع، مطرود هستند. يک شخصيت سالم و متعادل، براي حضورقلب در نماز سختگيري نمي کند و تمرکز در نماز نيازي به وسواس ندارد. از طرفي شما مديريت افکار را اشتباه معنا کرده ايد. مديريت فکر به معني " تغيير دادن روش فکر کردن " است و بررسي و تغيير نگرش ها و برداشت هاي اشتباه. مديريت فکر به اين معني نيست که با سختگيري و به قيمت عذاب دادن خودتان، مراقب و نگهبان فکر باشيد و اجازه ندهيد بعضي افکار وارد شوند! درواقع به محض تغيير نگرش و برداشت، احوال ما نيز عوض مي شود و حتي مدل افکار ورودي به ذهن ما نيز بتدريج تغيير مي کند. فرموده ايد چند سال است با اين افکار درگير هستيد و به شدت بر اعمال ديني شما به خصوص نماز تأثيرات منفي داشته اند؛ بنابراين به نظر مي رسد اين تصاوير ذهني در آداب ديني ديگر غير از نماز، يا شايد در امور عادي روزانه نيز به شکل ناخواسته به ذهن شما خطور مي کنند. درست است که هجوم اين افکار، غير ارادي هستند و به عبارتي دست خود شما نيست اما يک نگرش صحيح ديني و ذهني مي تواند رنج شما را کاهش دهد و خوب است بدانيد که فقط شما اين طور نيستيد. بطورکلي گاهي ورود افکار دست ما نيست و فقط توقف دست ماست، ولي حتي متوقف کردن افکار نيز به صفت خونسردي نياز دارد نه سختگيري و شکنجه دادن روح و روان خودتان. اين که صحنه ها و افکار مربوط به آن فيلم، چندين سال است در ذهن شما تکرار مي شود به اين بستگي دارد که شما چه ميزان، ذهن خود را با اين خطا درگير و چقدر خود را سرزنش کرده ايد و در چه حدي خودملامت گري و احساس گناه افراطي داشته ايد. براي رسيدن به نگرش صحيح از خود بپرسيد چرا اين تصاوير نبايد به ذهن من خطور کنند؟ آيا اگر به ذهن تان وارد شوند فاجعه اي رخ مي دهد؟ تداعي معاني، يک امر غيرارادي ست. در دوره نوجواني شما اشتباهي رخ داده و گوشه هايي از يک فيلم را ديده ايد. طبيعتا ذهن به صورت خودکار صحنه ها را ضبط مي کند و براي پاک شدن تصاوير ذهني، عنصر "زمان" بسيار به ما کمک مي کند و " گذشت زمان " معمولا تصاوير و خاطره ها را در ذهن پاک يا کمرنگ مي کنند اما در صورتي که ما با ذهن رفتار صحيحي داشته باشيم. افکار تلخ و منفي يا حتي بي معني، به ذهن خيلي افراد وارد مي شود اما ديگران خود را با افکار درگير نمي کنند و به خاطر خطور آن ها به ذهن خود را ملامت نمي کنند. شما هم سعي کنيد همينطور باشيد و با آسان گرفتن بر خود، تمرين کنيد عادي رفتار کنيد. حساس و جزئي نگر نباشيد و موضوع تکرار آن صحنه ها به ذهن را ساده سازي کنيد و از بزرگنمايي دست برداريد. همچنين افراد ديگري نيز مانند شما، دچار اين گونه خطاهاي عمدي يا سهوي مي شوند و مشاهده فيلم ها و صحنه هايي را تجربه مي کنند که شرعي و عاقلانه و پسنديده نيست اما بعد از اين که به خودشان مي آيند، توبه مي کنند، از گذشته درس عبرت مي گيرند و بتدريج آن را فراموش مي کنند. رفتاري که خداوند نيز از ما مي خواهد همين است. به خودتان فشار نياوريد تا ذهن را خسته نکنيد. خستگي و درگيري هاي ذهني معمولا منجر به بيمار شدن فکر و دچار شدن به وسواس فکري مي شود که نشانه هاي آن در شما ديده مي شود. وسواس فکري يعني ذهن و فکر فرد به صورت مکرر و ناخواسته به موضوعي مشغول شود که سبب اضطراب و ناراحتي وي مي شود. سپس فرد براي از بين بردن اين اضطراب و افکار آزاردهنده، دست به اقداماتي مي زند که اغلب اشتباه هستند همانند رفتارهاي مقابله اي شما. فرموده ايد: " چون تلاش مي کنم با اين افکار مبارزه کنم استرس مي گيرم و از طرفي هم اين افکار موجب شده که من اقامه ام را چندين بار تکرار کنم و حتي گاهي نمازم را بشکنم! " اولا نيازي نيست با اين افکار مبارزه کنيد؛ ثانيا هرگز نماز را نشکنيد يا تکرار نکنيد. واقعيت اين هست که کليد درمان وسواس، بي اعتنايي است. بعد از تامل در نکات مهمي که بيان کرديم راهکارهاي زير را اجرا کنيد: 1. تکنيک عدم مقابله با ذهن مقابله با ذهن گاهي باعث تثبيت در ذهن است. بنابراين از اين به بعد مقابل ذهن تان مقاومت نکنيد. براي حضور قلب در نماز فقط کافيست سرنماز گاهي ذهن و دل خود را حضور و غياب کنيد؛ اگر ديديد در نماز حاضرند که خوب است و اگر به جاهاي ديگر پرواز کرده بودند با مهرباني و بدون عذاب وجدان، آن ها را به نماز برگردانيد. "سرزنش کردن" خودتان هم از اين به بعد ممنوع است. همواره به خاطر داشته باشيد كه وقتي جلوي يك فكر مي ايستيم، فكر به صورت ناخودگاه به ذهن ما هجوم مي آورد. اگر نگران به ذهن آمدن آن فكر باشيد دقيقا همان موقع، آن فكر به ذهن تان مي آيد، لذا از بابت به ذهن آمدن آن فكر نگران نباشيد. خوب است بدانيد آمدن اين افکار به ذهن گناه نيستند، نمازتان هم باطل نمي شود؛ بنابراين استرس نداشته باشيد و با خيال راحت مبارزه را قطع کنيد. 2. اصل بي اعتنايي در نماز يا غيرنماز، هر وقت ذهن تان مشغول اين گونه افکار شد به جاي درگير شدن و توبيخ کردن، فقط مشاهده کنيد و بدون اهميت رد شويد و با خونسردي به کاري که در آن زمان داريد مشغول شويد. ضمنا همان نمازي که بار اول خوانده ايد صحيح است و تکرار آن نه تنها نيازي نيست بلکه وظيفه ديني شما هم نيست و حتي حرام است. شما بايد بدانيد که احکام فرد وسواسي با انسان‌هاي عادي متفاوت است. يعني شما با همين ترديدها هم کارهاي خود را انجام بدهيد مشکلي پيش نمي‌آيد. تکرار اعمال ديني نتيجه اي ندارد جز تقويت وسواس. بنابراين اگر واقعا مي خواهيد وسواس و مشکلات فکري تان خوب شود با موارد ترديد که مواجه مي‌شويد، بي اعتنايي کنيد و هرگز نماز و ديگر اعمال و آداب ديني را دو بار انجام ندهيد. هر وقت فکر شما، تکرار اقامه، شکستن نماز يا دوباره خواندن را به شما تحميل کرد ياد تمثيل مسابقه طناب کشي با هيولا بيفتيد. در اين مسابقه اگر هيولا به طرف شما کشيده شود و برنده شويد توسط هيولا خورده مي شويد و اگر شما به طرف هيولا کشيده شويد باز هم خورده مي شويد پس بهتر است طناب را زمين بندازيد و مسابقه ندهيد. درافتادن با اين افکار و اهميت دادن هم به همين شکل است و بي اعتنايي هر چند سخت است و از درون بسيار عذاب مي‌کشيد، اما براي درمان تان بايد اين سختي را تحمل کرده و به آرامش پس از اين سختي‌ها فکر کنيد. بنابراين حتي با ترديد به باطل بودن، از سر سجاده بلند شويد و بدون تکرار نماز به زندگي ادامه دهيد. 3. فرار از بيکاري و تنهايي وسواس علل مختلفي دارد و مهم ترين علت وسواس، بيکاري ست. از بين افراد مذهبي، معمولا کساني به وسواس هاي فکري و عملي دچار مي شوند که مشغله هاي کمتر يا زندگي يکنواختي دارند. بنابراين علاوه بر بي اعتنايي با توضيحي که گذشت، بايد دست به برنامه ريزي منسجم و دقيق بزنيد و در اين برنامه اموري را ضروري و بسيار ضروري بدانيد و تحت هيچ شرايطي نبايد از زير بار آن در رويد و بهانه تراشي کنيد. بايد مانند نان شب شما باشد تا شرايط ‌تان بهتر شود. از جمله ورزش روزانه به مدت حداقل 45 دقيقه، (ورزش‌هاي هوازي مانند: پياده‌روي با سرعت، طناب کشي، شنا و...) نوشتن هيجانات منفي و عقده ها و مشكلات در دفتر و ريختن در زباله، داشتن سرگرمي هاي مورد علاقه علمي هنري و فرار از بيكاري، همنشيني با اعضاي خانواده، معاشرت با دوستان و افراد شاد و در جمع بودن و فرار از تنهايي، فعاليت هاي بدني و كار، ديدن فيلم طنز، گنجاندن برنامه هاي تفريح در سبک زندگي، خصوصا براي ساعت‌هايي که بيشتر به سمت رفتارهاي وسواسي و فکرهاي وسواسي کشيده مي شويد، کارهاي مفرح و بانشاط قرار دهيد. اين را هم بدانيد که تا اين کارها را انجام ندهيد تغييري اتفاق نمي‌افتد و نبايد به دنبال معجزه باشيد؛ بلکه معجزه فعاليت خودتان و تلاش‌تان براي تغيير شرايط است. 4. درمان تخصصي وسواس فکري، يک بيماري ذهني و سمج است که منطق انسان را ضعيف مي کند و به تدريج بر رفتار مسلط مي شود و اين مسأله مانند يک بيماري مهلک جسمي، روح و روان فرد متبلا را آزار مي دهد. بنابراين بايد درمان و پيشگيري از تقويت وسواس را جدي بگيريد. خوب است بدانيد استرس به اين افکار دامن مي زند و ما به عنوان مشاور، حالاتي که در نماز داريد را درک مي کنيم و ضمن همدلي با شما توصيه مي کنيم اگر در موقعيت هاي ديگر زندگي نيز دچار افکار وسواس گونه، اضطراب عمومي يا فراگير، هرگونه بي قراري و افسردگي و استرس يا مشغوليت هاي ذهني حل نشده هستيد حتما در اولين فرصت به يک روانشناس باليني و سپس به يک روانپزشک مراجعه کنيد و دارو درماني يا فنون کاهش اضطراب و تنيدگي و ساير تکنيک هاي غير دارويي را دريافت کنيد. شايد بگوييد به هر دليلي نمي توانيد به روانپزشک يا رواشناس باليني مراجعه کنيد و در اين صورت بايد چه کنيد؟ اگر وسواس شما شديد باشد و خواب و زندگي عادي شما و آدب ديني و ارتباط با همسر و فرزند و اطرافيان، دچار مشكل شود لازم است حتما از روان پزشك هم كمك گرفت و عوارض دارويي كم براي رسيدن به فايده بيشتر را پذيرفت. در وسواس شديد هيچ مشاوري به تنهايي نمي تواند كمك كند چون دارو درماني لازم است. اگر توصيه هاي بالا را انجام داديد و توانستيد كنترل و مديريت کنيد كه چه بهتر؛ وگرنه درمان را به تأخير نيندازيد و سبب تشديد بيماري نشويد. دارو ذهن شما را آرام مي كند، اضطراب را كم مي كند و هورمون ها و انتقال دهنده هاي عصبي را تنظيم مي كنند و يک روانشناس باتجربه ميزان اضطراب فرد، تيپ شخصيتي شما، ريشه هاي جسمي هورموني يا هر علت زمينه ساز اين نوع افکار را بررسي مي کند و با رفع علت ها، اين افکار نيز رفع مي شوند. بنابراين حتي اگر فقط در مورد نماز دچار سختگيري فکري غيرارادي يا اضطراب هستيد حتما به دنبال علت يابي باشيد. به سايت http://javab.ir/09640 يا eporsesh.com وارد شويد و با کارشناسان بخش آنلاين اين سامانه گفتگو کنيد.
همچنين با مراجعه به وب‌سايت سازمان نظام روان‌شناسي، مراکز مشاوره معتبر در شهر يا مرکز استان را بشناسيد و مراجعه حضوري را جدي بگيريد.
لينک زير شما را به اين صفحه هدايت مي‌کند: http://www.pcoiran.ir/fa/marakez/markaz_HH
شما را به خدا مي سپاريم و و رضايت الهي و سعادتمندي دنيا و آخرت را برايتان آرزومنديم. حق يارتان.
ضمن تشکر از اعتماد شما، اگر درباره پاسخ ارائه شده، انتقاد يا پيشنهادي داريد، نظر خود را از طريق فرم «ارسال پرسش»، ارسال نماييد. شما مي‌توانيد از طريق: ـ شماره تماس (096400)؛ ـ سامانه های پيامکي (30009640) و (30007461) براي سؤالات غير فقهي؛ ـ و وب سايت (http://www.eporsesh.com) با کارشناسان اين مرکز مرتبط شويد.