قضیه تشنگی و آب در بحث عاشورا با عقل جور در نمی آید؟!

پاسخ:
متأسفانه در حادثه عظیم عاشورا،بیش از آنچه نیاز و لازم بود روی موضوع تشنگی شهدای کربلا بحث شده و آنقدر روی آن مانور داده شده است که بسیاری از مسائل و اتفاقات عبرت آموز و زندگی ساز عاشورا تحت الشعاع قرار گرفته است،لذا مناسب است به موضوع کیفیت عطش و تشنگی در کربلا اشاره کنم؛چرا که با مشخص شدن این موضوع،پاسخ بسیاری از سوالات و شبهات داده خواهد شد:

از گزارش‏هاى معتبر تاريخى، چنين به دست مى ‏آيد كه سه روز قبل از شهادت امام حسين (عليه السلام) (در روز هفتم محرّم) دستورى از عبيداللَّه بن زياد از اين قرار به عمر بن سعد ابلاغ شد كه: «بين حسين و آب فاصله انداز و مگذار كه قطره ‏اى از آن بنوشند» و اين عمل را نوعى انتقام در مقابل بستن آب بر عثمان تلقى كرد(1)

عمرابن سعد به مجرد دريافت اين دستور، عمرو بن حجاج را با پانصد سوار، مأمور مراقبت از شريعه فرات به منظور جلوگيرى از دسترسى امام (عليه السلام) و يارانش به آب كرد.(2)

در اين دو سه روز امام (عليه السلام) و يارانش از طرق مختلف سعى در دسترسى به آب داشتند زيرا تحمل تشنگى در آن بيابان سوزان- به ويژه با آن كاروان مشتمل بر زنان و كودكان- بسيار طاقت فرسا بود.

در برخى از گزارش‏ها چنين آمده است: امام حسين (عليه السلام) در محدوده اردوگاه خود اقدام به حفر چاه‏هايى كرده بود اما وقتى گزارش آن به ابن زياد رسيد و او دستور شدّت عمل بيشتر و ممانعت از حفر چاه را به ابن سعد ابلاغ كرد.(3)

همچنين گزارشى از حمله شبانه حضرت عباس (عليه السلام) به همراه سى سوار و بيست پياده به پرچمدارى نافع بن هلال به فرات در منابع معتبر نقل شده است. آنان پس از درگيرى با گروه عمرو بن حجاج، موفق به پر كردن بيست مشك آب مى‏ شوند.(4)

زمان دقيق اين گزارش نقل نشده است اما در آن عبارت «ولمّا اشتد على الحسين و اصحابه العطش» (چون تشنگى بر حسين و يارانش فشار آورد) آمده است.

برخى از گزارش‏ها حكايت از ريختن آب از سوى امام (عليه السلام) بر چهره خواهرش زينب (سلام الله عليها) در شب عاشورا دارد زيرا وقتى او اشعار آن حضرت مبنى بر نزديك بودن شهادتش را شنيد، از حال رفته بود.(5)

اين گزارش اجمالًا دلالت بر وجود آب در شب عاشورا مى‏ كند علامه مجلسى در بحارالانوار مسأله عدم مضيقه آب را در صبح روز عاشورا- حتى براى آشاميدن- با صراحت بيشترى مطرح مى‏ كند. در اين گزارش چنين آمده است:
«ثم قال لاصحابه: قوموا فاشربوا من الماء يكن آخر زادكم و توضؤوا و اغتسلوا و اغسلوا ثيابكم لتكون اكفانكم ثم صلّى بهم الفجر»(6) «سپس امام (عليه السلام) به اصحاب خود فرمود: برخيزيد و آب بنوشيد كه آخرين آذوقه شما از دنيا است و وضو بگيريد و غسل كنيد و لباس‏هاى خود را با آن بشوييد تا كفن‏هاى شما باشد.آن‏گاه امام (ع) نماز صبح را با آنان به جماعت خواند».

از عبارت «يكن آخر زادكم» و نيز از گزارش‏هاى مربوط به روز عاشورا چنين استفاده مى‏شود كه پس از اتمام اين ذخيره آبى، ديگر دسترسى به آب ميسّر نشد و امام (عليه السلام) و ياران و خاندانش در آن گرماى طاقت فرساى كربلا تا هنگام شهادت، علاوه بر مبارزه سنگين با دشمن با تشنگى شديد نيز دست به گريبان بودند.

علامه مجلسى (ره) در ادامه گزارش خود سخن از ريشخند يكى از لشكريان عمر بن سعد به نام تميم بن حصين خزارى به ميان آورده كه مى‏ گويد:
«اى حسين، و اى ياران حسين آيا به آب فرات نمى‏ نگريد كه چگونه همانند شكم مار مى‏درخشد به خداوند سوگند از آن قطره‏اى نخواهيد آشاميد تا آنكه مرگ را دريابيد»(7)

حرّ نيز در روز عاشورا و در هنگام نصيحت به كوفيان، آنان را به جهت ممانعت از دسترسى امام (عليه السلام) و يارانش به آب فرات توبيخ كرده است.(8)

همچنين گزارش تلاش امام (عليه السلام) براى به دست آوردن آب و ممانعت شمر از آن و ريشخند او به آن حضرت و نفرين امام (عليه السلام) بر او در برخى از منابع آمده است.(9)

علامه مجلسى (ره) روايتى را نقل مى ‏كند كه مضمون آن درخواست عباس براى مبارزه و مأمور شدن او از طرف امام (عليه السلام) به منظور آوردن آب براى اطفال و كودكان حرم مى ‏باشد. همان‏گونه كه مشهور است، عباس (عليه السلام) موفق به آورن آب نشد و در راه بازگشت به شهادت رسيد.(10)
اما نکته بسیار مهم و اساسی این است که اگر به مسیر رودخانه ها خوب توجه داشته باشیم،به این مطلب پی خواهیم برد که در مسیر حرکت رودخانه،امکان برداشت آب از هر نقطعه ای از رودخانه ممکن نیست،بلکه در طول مسیر رود،در برخی نقاط امکان برداشت آب از رودخانه وجود دارد که به آن در زبان عربی شریعه می گویند،و توجه به مطالب نقل شده از منابع متعدد تاریخی این نکته را ثابت می کند که لشکریان کوفه،شریعه فرات،یعنی جاهایی را که می شد از آنجا آب برداشت،را محاصره کرده و مانع دستیابی امام حسین(عليه السلام) و یارانش به آب می شدند
بنابراين عطش و تشنگي بيبشتر مربوط به روز عاشورا مي باشد و نكته مهم ناجوانمردي و بي رحمي و پستي كساني است كه آب را از خاندان پيامبر(صلي الله عليه و آله) دريغ كردند،آنهم از كسي كه چند روز قبل از عاشورا،هنگام مشاهده تشنگي نيروهاي حر،نه تنها آنها را سيراب كرده بود،بلكه اسبان آنها را هم سيرآب كرده بود.
پى‏ نوشت‏ها:

(1) بلاذرى،انساب الاشراف، ج 3، ص 180.
(2) همان‏ها.
(3) الفتوح،ابن اعثم کوفی، ج 5، ص 91:«فقد بلغنى ان الحسين يشرب الماء هو و اولاده و قد حفروا الآبار و نصبوا الاعلام فانظر اذا ورود عليك كتابى هذا فامنعهم من حفر الآبار ما استطعت و ضيق عليهم و لا تدعهم يشربوا من ماء الفرات قطرة واحدة».
(4) وقعة الطف،ابی مخنف، ص 152.
(5) تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 244 وقعة الطف،ابی مخنف، ص 201 لهوف،سید بن طاووس، ص 104.
(6) بحارالانوار،محمد باقر مجلسی، ج 44، ص 317.
(7) بحارالانوار، ج 44، ص 317.
(8) انساب الاشراف،بلاذری، ج 3، ص 189 الارشاد،شیخ مفید، ص 453.
(9) ابوالفرج اصفهانى، مقاتل الطالبيين، ص 86 به نقل از: بحارالانوار، ج 45، ص 51.
(10) بحارالانوار، ج 45، ص 41 و 42.