سلام علیکم
آیت الله مکارم می فرمایند:
هيچ بعيد نيست كه بعضى از كارهاى شيطانى و اعمال بي رويه و نادرست سبب يك نوع جنون شيطانى گردد، يعنى به دنبال آن اعمال، شيطان در شخص اثر بگذارد و تعادل روانى او را بر هم زند از اين گذشته اعمال شيطانى و نادرست هنگامى كه روى هم متراكم گردد اثر طبيعى آن از دست رفتن حس تشخيص صحيح و قدرت بر تفكر منطقى مى باشد.(1)
علامه طباطبایی (رحمة الله علیه) می فرماید:
مراد از خبط ناشی از مسّ شيطان، حركات نامنظم جن زدگان در حال بي هوشی و يا بعد از آن نيست، و مفسرينی كه كلمه نام برده را به اين معنا گرفته اند اشتباه كرده اند، زيرا اين معنا با هدف آيه سازگار نيست، چون غرض آيه اين است اعتقاد رباخوار را در اين كه فرقی ميان بيع و ربا نيست بفهماند و عمل او را كه بر اساس اين اعتقاد انجام می دهد تخطئه كند، و حاصلش اين است كه افعال رباخوار، افعال اختياري است كه از اعتقادی غلط سر می زند، و اين چه ربطی به جست و خيزهای يك شخص مصروع و غش كرده دارد، پس برگشت معنای آيه به همان بيانی است كه ما كرديم و گفتيم: مراد اين است كه رفتار رباخوار در امر معاش و زندگی به رفتار جن زده و ديوانه ای می ماند كه خوب را از بد تميز نمی دهد.
نكته سوم اين كه: تشبيهی كه در آيه شده، و رباخوار را به كسی تشبيه كرده كه در اثر مس شيطان ديوانه شده، خالی از اين اشعار نيست كه چنين چيزی (يعنی ديوانه شدن در اثر مسّ شيطان) امری است ممكن، چون هر چند آيه شريفه دلالت ندارد كه همه ديوانگان در اثر مسّ شيطان ديوانه شده اند، ولی اين قدر دلالت دارد كه بعضی از جنون ها در اثر مسّ شيطان رخ می دهد.
مطلب ديگری كه از اين آيه استفاده می شود اين است كه هر چند دلالت ندارد بر اين كه مس نام برده به وسيله خود ابليس انجام می شود چون كلمه (شيطان) به معنای ابليس نيست، بلكه به معنای شُرور است، چه از جن باشد و چه از انس، و ليكن اين مقدار دلالت دارد كه بعضی از ديوانگی ها در اثر مسّ جن كه ابليس هم فردی از جن است، رخ می دهد.
با اين بيان بطلان گفتار بعضی از مفسرين كه ذيلا از نظر خواننده می گذرد روشن مي شود، كه گفته است: تشبيهی كه در آيه شريفه آمده از باب: چون كه با كودك سر و كارت فتاد می باشد، زيرا مردم عقيدهای فاسد دارند و آن اين است كه ديوانگان در اثر آزار جن، ديوانه می شوند و چنين گفتاری از قرآن كريم هيچ عيبی ندارد، برای اين كه صرفا خواسته است رباخوار را تشبيه به جن زده كند.
و اما اين كه جن زدگی اعتقاد درستی است يا نادرست، آيه از آن ساكت است، پس حقيقت معنای آيه اين است كه رفتار اين رباخواران، همانند رفتار ديوانگانی است كه شما مردم معتقديد در اثر آزار جن ديوانه شده اند، و اما آيا اين اعتقاد درست است يا نادرست؟ بايد گفت: اعتقادی است نادرست، و غير ممكن، برای اين كه خدای تعالی عادل تر از آن است كه شيطان را بر عقل بنده مؤمنش مسلط فرمايد.(2)
ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــ
(1) تفسیر نمونه، ذیل آیه مربوطه.
(2) ترجمة الميزان، ج 2، ص 632
نظر خودتان را ارسال کنید