آیا اسلام باعث عقب ماندگی انسان ها شده است ؟

سلام وقت شما بخير شهيد مطهرى در آثار متعدد خويش به ريشه يابى وضعيت کنونى جهان اسلام مى پردازد از منظر اين متفکر مسلمان و احياگر اسلامى ، دين اسلام به دليل در بر داشتن عناصر اصلى هدايت و تکامل به بهترين نحو و همچنين اثبات آن در کارنامه درخشان خويش در دوران تمدن اسلامى به هيچ وجه باعث عقب ماندگى مسلمانان نبوده است . از اين ديدگاه اسلام ، مکتب حيات بخشى است که فراتر از سلطه و سيطره بر منابع مادى ، روشناى ذهن‌ها و فراخ‌ناى فضليت و عدالت و عزت بشرى را مى‌طلبد : « اين مطلب جاى ترديد نيست که مسلمين ، دوران عظمت و افتخار اعجاب آورى را پشت‌سر گذاشته ، نه از آن جهت که در برهه‌اى از زمان حکمران جهان بوده‌اند و به قول مرحوم اديب الممالک فراهانى « از پادشاهان باج و از دريا امواج گرفته‌اند » ، زيرا جهان حکم رانان و فاتحان بسيارى به خود ديده است که چند صباحى به زور خود را بر ديگران تحميل کرده‌اند و طولى نکشيده که مانند کف روى آب ، محو و نابود شده‌اند بلکه از آن جهت که نهضت و تحولى در پهنه گيتى به وجود آوردند و تمدنى عظيم و با شکوه بنا کردند که چندين قرن ادامه يافت و مشعل دار بشر بود ، اکنون نيز يکى از حلقات درخشانى تمدن بشر به شمار مى‌رود و تاريخ تمدن به داشتن آن مى‌بالد . مسلمين چندين قرن در علوم و صنايع و فلسفه و هنر و اخلاق و نظامات عالى اجتماعى بر همه جهانيان تفوق داشتند و ديگران از خرمن فيض آن‌ها توشه مى‌گرفتند . تمدن عظيم و حيرت‌انگيز جديد اروپايى که چشم‌ها را خيره و عقل‌ها را حيران کرده است و امروز بر سراسر جهان سيطره دارد ، به اقرار و اعتراف محققين بى غرض غربى ، بيش از هر چيز ديگر از تمدن با شکوه اسلامى مايه گرفته است . » ( انسان و سرنوشت ، مقدمه ، ص شش . ) از اين رو علت عقب ماندگى و انحطاط جهان اسلام را بايد در عوامل ديگرى نظير برداشت هاى ناصواب از مفاهيم اعتقادى ، استبداد داخلى و استعمار خارجى ، دنيا پرستى و اختلافات و . . . ، جستجو نمود . استاد مطهرى در مقام تبيين مسايل فرهنگى و چاره انديشى براى همه مسلمانان چنين بيان مى دارد : « يافتن راه اصلاح اوضاع حاضران جهان اسلامى ، بستگى زيادى دارد به پيدا کردن علل و موجبات انحطاط آن ها که در گذشته وجود داشته است و يا اکنون نيز موجود است . براى اين کار لازم شد که اولا نظر ديگران را اعم از مسلمان و غير مسلمان - تا آن جا که دسترسى دارم بررسى کنم - ثانيا موضوعاتى که از اين نظر قابل طرح و گفت و گوست ، هر چند تا کنون از اين نظر طرح نشده است ، بدون اغماض و پرده پوشى طرح کنم » . ( انسان و سرنوشت ، ص 4 - . 5 ) از اين منظر آن چه سبب ساز انحطاط مسلمانان شده است ، بى گمان برداشت هاى ناصواب از مفاهيم اعتقادى و اخلاقى و اجتماعى اسلام است که ذهنيت بيمار گونه اى را پديد آورده است ، عوامل ديگر استبداد داخلى و استعمار خارجى در همين بستر نامساعد رشد کرده و مانع پيشرفت اسلام و ترقى مسلمانان گشته است . مطهرى در تحليل خود ، ضرورت پژوهش در مقوله هاى زير را خاطر نشان مى سازد اسلام و مقتضيات زمان سرنوشت و قضا و قدر تاثير معاد در ترقى يا انحطاط جامعه شفاعت انتظار فرج سيستم اخلاقى اسلام حکومت از نظر اسلام قوانين جزايى اسلام حقوق زن در اسلام ، قوانين بين المللى اسلام جعل و تحريف و وضع حديث اختلافات شيعه و سنى جمود و اجتهاد فلسفه و تصوف روحانيت فعاليت ها ى تخريبى اقليت ها در جهان اسلام سقوط اندلس و استعمار ( همان ، ص بيست و تا بيست و دو ) تامل در اين عنوان هاى پژوهشى به دست مى دهد که افزون بر کج فهمى هايى که مسلمانان نسبت به اصول و مفاهيم عقيدتى خود داشته و از شناخت درست ناتوان مانده اند ، در عمل نيز دچار تعصب و فرقه گرايى و تن آسايى شده اند . به عنوان نمونه در توضيح برداشت هاى ناصواب از مفاهيم اعتقادى و اخلاقى و اجتماعى اسلام شهيد مطهرى مى فرمايد : « در ميان کشورهاى دنيا به استثناى بعضى کشورها ، کشورهاى اسلامى عقب مانده‌ترين و منحطترين کشورها است . نه تنها در صنعت عقب هستند ، در علم عقب هستند ، در اخلاق عقب هستند ، در انسانيت و معنويت عقب هستند . چرا ؟ يا بايد بگوئيم ، اسلام ، يعنى همان حقيقت اسلام در مغز و روح اين ملتها هست ، ولى خاصيت اسلام اينست که ملتها را عقب مى‌برد ( دشمنان دين هم بزرگترين حربه تبليغى آنها همين انحطاط فعلى مسلمين است ) و يا بايد اعتراف کنيم که حقيقت اسلام به صورت اصلى در مغز و روح ما موجود نيست بلکه اين فکر اغلب در مغزهاى ما به صورت مسخ شده موجود است ، توحيد ما توحيد مسخ شده است ، نبوت ما نبوت مسخ شده است ، ولايت و امامت ما مسخ شده است ، اعتقاد به قيامت ما کم و بيش همينطور . تمام دستورهاى اصولى اسلام در فکر ما همه تغيير شکل داده . در دين صبر هست ، زهد هست ، تقوا هست ، توکل هست . تمام اينها بدون استثناء به صورت مسخ شده در ذهن ما موجود است . شايد همان اندازه که تا به حال در اين جلسات بحث شده است . اين مطلب را تا اندازه‌اى روشن کند . مثلا راجع به تقوا بحث شده است . اگر مطالعه کرده باشيد شايد بتواند آن جزوه‌ها به شما ثابت بکند که تا به حال تقوا به يک صورت مسخ شده‌اى در ذهن ما بود . هر موضوعى که بحث شده همه اينگونه است ، که مى‌فهماند اسلام معکوس شده است . . . . . مسأله ولايت و امامت طرز فکر ما به صورت عجيب و معکوس در آمده است . آيا اين عجيب نيست که ما مقتدايانى مثل اهل بيت پيغمبر داشته باشيم ، على بن ابى طالب داشته باشيم ، حسن بن على داشته باشيم ، حسين بن على داشته باشيم ، زين العابدين داشته باشيم و همچنين ساير ائمه ( ع ) ، آنگاه بجاى اينکه وجود اين پيشوايان ، محرک ما و مشوق ما باشد به عمل ، وسيله تخدير ما و تنبلى ما و گريز ما از عمل شده است . تشيع و دوستى اهل بيت پيغمبر را وسيله قرار داديم براى اينکه از زير بار اسلام بيرون بيائيم . حالا ببينيد اين فکر چقدر مسخ شده است ! اين حقيقت عالى به شکل منکوس در فکر ما وارد شده ، در ما نتيجه معکوس داده ، وسيله تنبلى شده ، وسيله هيچ کار نکردن با انتظار اينکه همه کارها را مولى کرده ، در قيامت هم مولى مى‌کند . » ( مرتضى مطهرى ، ده گفتار ص 144 تا 146 همچنين جهت آگاهى از ساير نظرات شهيد مطهرى . ک : مطهرى ، مرتضى اسلام و مقتضيات زمان ، ج 1 ، انتشارات صدرا ، 1368 انسان و سرنوشت ، قم : انتشارات صدرا ، بى‌تا مرتضى مطهرى ، خدمات متقابل اسلام و ايران ، صدرا تهران 1374 و مقاله : جهان اسلام از نگاه شهيد مطهرى ، ابوالفضل هدايتى به نشانى {L= :http://bashgah.net/pages-lmth. =L} 32721 ) و براى آگاهى بيشتر از نظر ساير انديشمندان . ک : 1 - علل پيشرفت و انحطاط مسلمين ، زين‌العابدين قربانى 2 - علل ضعف و انحطاط مسلمين در انديشه‌هاى سياسى و آراى اصلاحى ، سيد جمال‌الدين اسدآبادى ، احمد موثق 3 - آمريکا پيشتاز انحطاط ، روژه گاردى ، ترجمه : قاسم منصورى 4 - علل انحطاط تمدنها ، قانع عزيزآبادى 5 - ريشه‌هاى ضعف و عقب‌ماندگى مسلمانان ، رجبى 6 - رمز عقب‌ماندگى ما ، امير شکيب ارسلان ، ترجمه : محمد باقرانصارى 7 - تاريخ فتوحات اسلامى در اروپا ، شکيب ارسلان ، ترجمه : على دوانى 8 - به سوى قرآن و اسلام ، حسين انصاريان 9 - تاريخ تمدن ، ج 4 ، ويل‌دورانت ، ترجمه : گروهى از نويسندگان 10 - فرهنگ اسلام در اروپا ، زيگريد هونکه ، ترجمه : مرتضى رهبانى 11 - تاريخ تمدن اسلام و عرب ، گوستاولوبرن 12 - تمدن اسلامى پيشگام در علوم و فنون جديد ، ج 1 و 2 ، بولتن انديشه شماره 17 و 18 نهاد نمايندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه‌ها 13 - نگاهى به تاريخ جهان ، جواهر لعل نهرو 14 - تمدن اسلامى از زبان بيگانگان ، محمدتقى صرفى 15 - تاريخ تمدن اسلام ، جرجى زيدان 16 - حدود خسارت جهان و انحطاط مسلمين ، مصطفى زمانى 17 - اسلام و عقب‌ماندگى اجتماعى ايرانيان ، پرسمان ، شماره 74 - اسفند . 1387