آیا بهشت حضرت آدم روی کره زمین بوده است؟

باسلام خدمت شما پرسشگر محترم وَ قُلْنا يا آدَمُ اسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّةَ[1] و گفتيم: اى آدم! تو با همسرت در اين بهشت (باغ)سکونت کن. جنة در اصل از «جن» به معناي پوشيده از ديد است، چنانکه «جنة الليل» يعني شب تاريک شده؛ و به کودک پنهان در رحم «جنين» و به موجوادت نامرئي «جن» به زمين پوشيده از درخت «جنت» يعني بوستان و بهشت گفته مي ‌شود.[2] همچنين در قرآن کريم کلمه «جنة» به باغهاى دنيا نيز گفته ‏شده، چنان که در سوره‏ى قلم آيه 17 آمده است: «إِنَّا بَلَوْناهُمْ کَما بَلَوْنا أَصْحابَ الْجَنَّةِ؛ ما صاحبان باغ را آزمايش نموديم». بهشتي که آدم و همسرش در آن سکونت داشتند، از نظر بعضي از مفسرين قديم، همان بهشت جاودانه و بعضي گفته ‌اند بهشتي از بهشت‌ هاي آسمان غير از بهشت جاودانه است زيرا در بهشت جاودانه تکليف نيست. بعضي نيز گفته‌ اند که بهشت بوستاني از بوستان‌ هاي روي زمين است. اين گروه براي اثبات اين ادعا به مطالب زير استناد کرده اند: 1. شيطان در بهشت جاودان راه ندارد. 2. قرآن از قول شيطان نقل مي کند که به آدم گفت: «فَوَسْوَسَ إِلَيْهِ الشَّيْطانُ قالَ يا آدَمُ هَلْ أَدُلُّکَ عَلى‏ شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَ مُلْکٍ لا يَبْلى؛ شيطان او را وسوسه کرد و گفت: «اى آدم! آيا مى‏خواهى تو را به درخت زندگى جاويد، و ملکى بى‏زوال راهنمايى کنم؟»[3] و اين نشانه آن است که حضرت آدم در بهشت جاودانه نبوده لذا شيطان از او خواسته تا او را به جاودانگي راهنمايي کند. 3. بهشت جاودان، براى پاداش است و قرآن در اين باره مي‌ فرمايد: آدم هنوز کارى نکرده بود که استحقاق پاداش داشته باشد. « أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ خالِدينَ فيها جَزاءً بِما کانُوا يَعْمَلُون؛‌ آنها اهل بهشتند و جاودانه در آن مى‏مانند اين پاداش اعمالى است که انجام مى‏دادند»[4] 4. بهشت اخروي هميشگي است و کسى که به بهشت وارد شود، ديگر خارج نمى‏شود «وَ ما هُمْ مِنْها بِمُخْرَجِينَ»[5] 5. در آن بهشت، امر، نهى، ممنوعيت و تکليف نيست، در حالى که آدم از خوردن درخت نهى شد «وَ ناداهُما رَبُّهُما أَ لَمْ أَنْهَکُما عَنْ تِلْکُمَا الشَّجَرَةِ»[6] و پس از خوردن، نيز مجازات و از آن اخراج شد. لازم به ذکر است اين نهى که براى حضرت آدم شد، نهى تکليفى نبود که انجامش حرام باشد، بلکه جنبه‏ى توصيه و راهنمايى داشت. 6. اين‌که برخي از مفسران و محققان از فرمان هبوط چنين استفاده کرده‌ اند که آدم در آسمان بود و فرود آمده، درست نيست. زيرا که در قرآن پياده شدن حضرت نوح از کشتي «اهبط»[7] و براي رفتن بني اسرائيل به شهر «اهبطوا»[8] را در همين سوره به کار برده است. 7. به علاوه در روايات اهل بيت عليهم السلام نيز آمده است که بهشت آدم، بهشت موعود نبوده است. يکى از راويان حديث مى‏گويد از امام صادق (عليه السلام) راجع به بهشت آدم پرسيدم امام (عليه السلام) در جواب فرمودند: باغى از باغهاى دنيا بود که خورشيد و ماه بر آن مى‏تابيد، و اگر بهشت جاودان بود هرگز آدم از آن بيرون رانده نمى‏شد. (جنة من جنات الدنيا يطلع فيها الشمس و القمر و لو کان من جنان الاخرة ما خرج منها ابدا)[9] 8. و در نهايت اين‌که خداوند در در آغاز داستان آدم به فرشتگان فرمود: «اني جاعل في الارض خليفة؛ من در روى زمين، جانشينى [نماينده‏اى‏] قرار خواهم داد».[10] لذا دليلي ندارد که خداوند اين آدمي را که دراين کره زمين آفريده به آسمان ها برده باشد. پي نوشت: [1] . بقره 35. [2] راغب اصفهاني، مفردات، ص96-97. [3] طه، 120. [4] . احقاف، 14. [5] . حجر، 48. [6] . اعراف، 22. [7] . «قيلَ يا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلامٍ مِنَّا» هود، 48. [8] . « اهْبِطُوا مِصْراً فَإِنَّ لَکُمْ ما سَأَلْتُمْ» بقره 61. [9] . فيض کاشاني، الوافي، ج25، ص681؛ العروسي الحويزي، تفسير نور الثقلين، ج1، ص62. [10] . بقره، 30.