آیا دستورات دینی مخالف نظم است یا خیر؟

باسلام خدمت شما پرسشگر محترم عنوان مقدمه بايد عرض کنيم : خداوند متعال تمام آفرينش را براساس نظم استوار نموده است و در دستگاه خلقت ، هر پديده اى جاى خاصى دارد و مأموريت و کار ويژه اى به عهده دارد . کرات آسمانى در مدار معينى حرکت مى کنند ، فصول سال و گذشت شب و روز نظم خاصى دارد و خلقت اشيا از اندازه ، حدّ و ميزان خاصى برخوردار است . خداى تعالى مى فرمايد : « إِنَّا کُلَّ شَى ءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ » ( قمر ، آيه 49 ( ما هر چيزى را به اندازه ( و روى حساب ) آفريديم . درقرآن کريم نيز بخش عظيمى از دستورات و سفارشات در راستاى تنظيم انديشه و اعمال انسان است . اميرمؤمنان ( عليه السلام ) مى فرمايد : « أَلَا إِنَّ فِيهِ عِلْمَ مَا يأْتِى وَ الْحَدِيثَ عَنِ الْمَاضِى وَ دَوَاءَ دَائِکُمْ وَ نَظْمَ مَا بَينَکُم » . 1 ( آگاه باشيد که آگاهى از آينده ، خبر از گذشته ، داروى درد ( نادانى و گمراهى ) و نظم و ترتيب زندگى روزمرّه شما در قرآن ( آمده ) است . » علاوه بر قرآن در روايات اسلامى نيز نظم و انضباط مورد تأکيد قرار گرفته است . به عنوان نمونه ، اميرمؤمنان ( عليه السلام ) که بارها نتايج زيانبارنظمى و تشتّت را در فکر و عمل مسلمانان ديده بود ، در بستر شهادت و در آخرين پيامش ، فرزندان خود و مسلمانان را به تقواى الهى و نظم در کارها فراخوانده ، مى فرمايد : « أُوصِيکُمَا وَ جَمِيعَ وَلَدِى وَ أَهْلِى وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِى بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُم ) . 2 ( شما را ( اى حسن و حسين ) و همه خانواده و فرزندانم و هر کس را که نوشته من به او مى رسد ، به تقواى الهى و نظم در کارهايتان سفارش مى کنم . » با توجه به مقدمه اى که خدمت شما ارائه شد بايد بگوئيم که : اولا : امکان ندارد خداوندى که بنيان هستى و مخلوقاتش را بر اساس نظم قرار داده و از طرفى قرآن و فرستادگانش همگى انسان ها را دعوت به نظم و انضباط مى نمايند دستوراتى براى بندگانش بدهد و از آنها کارهايى بخواهد که خلاف نظم زندگى و نظم فيزيولوژيک انسان ها باشد . ثانيا : بر خلاف آنچه شما مطرح نموده ايد آنچيزى که نظم زندگى و نظم فيزيولوژيک انسان ها به هم مى زند همان روز مرگيى است که به خاطر مشاغل کارى و فکرى بسيارى از مردم دنيا دچار آن شده اند به گونه اى که شرايط زندگى ناخواسته آنها را به دنبال خود مى کشاند تاجايى که به خاطر همين کارهاى به ظاهر علمى و کارى مهم انسان شب و روز خود را گم کرده و دچار افسردگى و ديگر امراض مختلف روحى و جسمى مى گردداما در پرتو عملى شدن دستورات دينى است که انسان مى تواند از لجام گسيختگى فعاليت هاى روزمره زندگى جلوگيرى نموده و يک نظم دائمى براى ساختار جسمى و روحى خود فراهم نمايد . به عنوان نمونه اوقات پنج گانه نماز در طول روز ، زندگى بشر را به نوعى بخش بخش و در عين حال طبقه بندى مى کند . مسلمانان در صدر اسلام ، به کمک اوقات شرعى ، روز خود را تقسيم بندى و برنامه ريزى مى کردند . شايد آن وقت مسلمانان ارزش اين برنامه ريزى واوقات را نمى دانستند ، اما امروزه همه مى دانند که اين طبقه بندى اوقات چقدر مى تواند در صرفه جوئى وقت کمک کند . آداب و احکام ظريف نماز موجب مى شود ، ناخودآگاه در طولانى مدت پذيرش انضباط و برنامه ريزى را در زندگى آسان و روح نظم را در انسان تقويت شود . شهيد مطهرى ( ره ) مى گويد : « عبادت که مى خواهى بکنى يک وقت مشخصى دارد و دقيقه اش هم حساب مى شود . . . انضباط و وقت را بايد بشناسى و جز در وقت خودش در وقت ديگر نبايد نماز بخوانى . » لذا مى بينيم کسانى مانند امام خمينى ( قدس سره ) که در اين مکتب رشد پيدا کرده اند از منظم ترين افراد جامعه بوده و با مطابقت دادن خود با همين نظم الهى توانسته اند به تمامى کارهاى مهم تحصيلى و شغلى خود رسيدگى نموده و به بالاترين درجات علمى و شغلى نيز نائل گردند . آرى ! نماز ، يک برنامه ى منظمى است که روح انضباط را در انسان ، تقويت مى کند ، و اوقات آن بر اساس حرکت منظم خورشيد ، و سفيده ى سحر قرار گرفته و شرائط و اجزاء آن همچون مهره هاى تسبيح است که نماز و ارتباط با خدا ، نخ آن مهره ها است ، به اين ترتيب روح سست و سهل انگار و يا سرکش انسان از کلاس نماز ، تعديل و تنظيم مى شود و از کندروى و تندروى ، محفوظ مى ماند . . 3 ثالثا : اگر خداوند متعال نسبت به مساله دستورى داده اند شرايط بهتر عملى شدن آن را نيز بيان کرده اند که مجموعه رعايت آن شرايط است که مى تواند به بهترين وجه نظم فزيولوژى بدن را حفظ نمايد به عنوان نمونه براى اين که فردى بتواند نماز شب را به نحو مطلوب بجا بياورد و در طى روز با مشکلى مواجه نشود اول توصيه شده که در ابتداى شب انسان به رختخواب برود و در مرحله بعد نيز توصيه شده که انسان در طى روز و مشخصا قبل از ظهر استراحت نمايد که با پياده نمودن چنين نظمى حتى افراد دچار ميگرن هم با خواندن نماز شب دچار مشکل نمى شوند . . 4 بنابر اين بهترين راه چاره اين است که به آنچه خداوند متعال به عنوان آگاه ترين موجودات به ساختار جسمى و روحى انسان و همچنين بهترين برنامه ريز براى حفظ نظم و سلامت است عمل نمائيم تا در پرتو آن هم به موفقيت هاى مادى و هم معنوى نائل گرديم . ( 1 ) نهج البلاغه ، خطبه 158 ، ص . 223 ( 2 ) سيد رضى ، نهج البلاغه ، قم ، هجرت ، 1414 ق ، اول ، نامه 47 ، ص . 421 ( 3 ) درس نظم و انضباط از مکتب نماز ، نويسنده محمد محمدى اشتهاردى . ( 4 ) براى اطلاع بيشتر به کتاب » اسرار پزشکى نماز شب » تأليف » محمود غفارى » مراجعه نمائيد .