آیا شیاطین می توانند به شکل انسان مدت زمان طولانی (مثلا سالها)مجسم شوند؟

از روايات زيادى استفاده مى‏شود که شيطان خودش بصورت آدمى مجسم شده و طرز تهيه شراب را به انسانها ياد داده است. در جواب مى‏گوييم آرى درست است اينکه چنين اخبارى داريم، و اينکه گر چه اخبار در باب تجسم شيطان در ساختن شراب بحد تواتر نمى‏رسند و ليکن در ابواب مختلف مانند تجسم او براى انبيا و اوليا و بعضى از افراد انسانى و مانند تجسم ملائکه يا تجسم دنيا و يا اعمال انسانى و امثال آن بسيار بچشم مى‏خورند، و نيز درست است که قرآن هم بعضى از اين اخبار را تاييد مى‏کند، مانند آيه فَأَرْسَلْنا إِلَيْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِيًّا.الا اينکه بايد دانست که ورود يک قصه در يک خبرى و يا چند خبر باعث نمى‏شود که ما دست از ظهور آيه قرآنى با اينکه مورد تاييد آيات ديگرى است برداريم‏ خلاصه از آيات بيش از اين استفاده نمى‏شود که شيطان تنها در افکار، آنهم در بعضى از موارد تسلط دارد و بس، و اگر هم در روايتى داشت شيطان مجسم شده و چيزى را ساخته يا ساختن آن را به بشر ياد داده بيش از اين دلالت ندارد که براى فکر بشر مجسم شده، و در فکرش تصرف کرده باشد.. البته علامه طباطبايي در جايي ديگر تجسم شيطان را محتمل مي‌داند و حتي با انتقاد از کساني که به خاطر استبعاد اين مسأله، آن را رد نموده‌اند در ذيل آيه ((و اذ زين لهم الشيطان اعمالهم و قال لاغالب لکم اليوم من الناس ‍ و انى جار لکم فلما ترآئت الفئتان نکص على عقيبه و قال انى برى ء منکم انى ارى ما لاترون انى اخاف الله و الله شديد العقاب))؛. مي‌نويسد: زينت دادن شيطان عمل آدمى را به اين است که بوسيله تهييج عواطف درونى مربوط به آن عمل، در دل آدمى القاء مى‏کند که عمل بسيار خوبى است، و در نتيجه انسان از عمل خود لذت مى‏برد و قلبا آن را دوست مى‏دارد، و آن قدر قلب متوجه آن مى‏شود که ديگر فرصتى برايش نمى‏ماند تا در عواقب وخيم و آثار سوء و شوم آن تعقلى کند.... و اين معنا بطورى که ملاحظه مى‏کنيد، با وسوسه شيطان در دل مشرکين و تهييج و تشجيع آنان بر جنگ با مؤمنين و تشويقشان در آماده شدن و دگرگونى افکار ايشان بعد از روبرو شدن با لشکر اسلام و نزول کمک براى مؤمنين و دچار شدن ايشان به رعب، و اينکه آرزوى فتح و تصميم بر غالب شدنشان جاى خود را به ترس و نوميدى داد، قابل انطباق است. و نيز معنايى است که ممکن است با احتمال زير هم منطبق شود، و آن احتمال اينکه يک تصور شيطانى آن چنان حواس مشرکين را به خود جلب کرده باشد که در نظرشان به صورت يک انسانى درآمده و بطورى که خداوند حکايت کرده به ايشان گفته باشد: لا غالِبَ لَکُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَ إِنِّي جارٌ لَکُمْ و اين تصور درونى با القاء همين حرف ايشان را گمراه کرده و به راه انداخته و به ميدان جنگ کشانده باشد، تا آنکه هر دو لشکر يکديگر را برخورد نموده و چون وضع را بر خلاف آنچه آرزو و طمع داشت مشاهده کرد پا به فرار گذاشته و گفته باشد: إِنِّي بَرِي‏ءٌ مِنْکُمْ إِنِّي أَرى‏ ما لا تَرَوْنَ من نزول ملائکه را به کمک مؤمنين مى‏بينم إِنِّي أَخافُ اللَّهَ وَ اللَّهُ شَدِيدُ الْعِقابِ ، روايات راجع به اين داستان هم که از طريق شيعه و سنى وارد شده اين احتمال را تاييد مى‏کند. و مضمون اين روايات اين است که: شيطان در نظر مشرکين به صورت سراقة بن مالک بن جشعم کنانى مدلجى که از اشراف کنانه بوده مجسم شده و به ايشان گفت آنچه را که گفت، و حتى پرچمشان را هم بلند کرد تا بالآخره آنان را به ميدان جنگ آورد، و وقتى دو لشکر روبرو شدند خودش پا به فرار گذاشت، و گفت: إِنِّي بَرِي‏ءٌ مِنْکُمْ إِنِّي أَرى‏ ما لا تَرَوْنَ تا آخر آن کلماتى که خداوند از وى حکايت کرده، و اين روايت به زودى در بحث روايتى همين آيات خواهد آمد- ان شاء اللَّه. ت: ابو المقدم ثعلبة بن زيد انصارى براى ما حديث کرد و گفت: من از جابر بن عبد اللَّه بن حرام انصارى (رحمة اللَّه عليه) شنيدم که مى‏گفت: شيطان در چهار صورت مجسم شد: در روز جنگ بدر به صورت سراقة بن مالک بن جشعم مدلجى درآمد و به قريش گفت: لا غالِبَ لَکُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَ إِنِّي جارٌ لَکُمْ فَلَمَّا تَراءَتِ الْفِئَتانِ نَکَصَ عَلى‏ عَقِبَيْهِ وَ قالَ إِنِّي بَرِي‏ءٌ مِنْکُمْ . و در روز عقبه به صورت منبه بن حجاج مجسم شده و ندا در داد که: محمد و بى‏دينانى که همراه اويند در عقبه هستند بشتابيد و به آنان برسيد. رسول خدا (ص) به انصار فرمود: نترسيد که صداى ابليس از خودش تجاوز نمى‏کند و کسى آن را نمى‏شنود. و در روزى که قريش در دار الندوه اجتماع کرده بودند به صورت پيرى از اهل نجد درآمد و در کار ايشان کمک فکرى کرد، و خداوند اين آيه را در حقش نازل فرمود: وَ إِذْ يَمْکُرُ بِکَ الَّذِينَ کَفَرُوا لِيُثْبِتُوکَ أَوْ يَقْتُلُوکَ أَوْ يُخْرِجُوکَ وَ يَمْکُرُونَ وَ يَمْکُرُ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَيْرُ الْماکِرِينَ . و در روزى که رسول خدا (ص) از دنيا رحلت کرد به صورت مغيرة بن شعبه مجسم شد و گفت: اى مردم دين خدا را مانند امپراطورى کسرى و قيصر موروثى نکنيد، شما امروز آن را توسعه دهيد قهرا براى هميشه توسعه پيدا مى‏کند. بنا بر اين، زمامدارى آن را به بنى هاشم ندهيد که فردا منتظر زنان حامله شويد تا بزايند و فرزندشان زمامدارتان شود به هرحال آنچه از مجموع اين بررسي بدست مي‌آيد آنست که ظهور شيطان به صورت انسان و مانندآن، آنگونه که بعضي اعتقاد دارند مستحيل نيست. امّا اين بدان معني هم نيست که شيطان هميشه براي فريب افراد به صورت انساني مجسم شود بلکه فقط در مواردي خاص و افرادي خاص‌تر اين موضوع ممکن است صورت گرفته باشد. منبع: بحار ج 60ص 155 ، وترجمه الميزان ج6 ص179 ونيز ج 9 ص128.