آیا علم ، معراج حضرت محمد(ص) را قبول دارد؟

آيا علم ، معراج حضرت محمد(ص) را قبول دارد؟ اگر چنين است، چگونگي اثبات حقيقت معراج حضرت محمد(ص) را برايم بگوييد. 1ـ اساسا پديده هاي اعجاز آميز فراتر از گستره مطالعات علمي و تجربي بشر است . دانش تجربي به بررسي روال عادي حاکم بر نظام هستي مي پردازد و نسبت به امور خارق العاده هيچگونه آشنايي ندارد . از همين رو نبايد سراغ مسايلي چون معراج را مثلا در علم فيزيک و ... گرفت ؛ چرا که علم فيزيک ، علمي صرفاً مادّي است که تنها از جسم مادّي ، انهم در روند عادي طبيعت بحث مي کند نه از مطلق جسم و در هر شرايطي؛ از اينرو نفياً و اثباتاً هيچ حکمي درباره ي عوالم غير مادّي و اجسام برزخي و عقلي نمي تواند داشته باشد. بحث از بسياري از اين امور در حيطه ي منابع متقن و يقيني ديني و يا حکمت و عرفان نظري است که صاحب نظران اين دو رشته نيز در جاي خود به تفصيل از آن سخن گفته اند. 2ـ شايد از نظر فيزيکي گمان رود که اگر معراج نبوي ، درآسمانهاي مادّي بوده باشد،‌ دچار مشکل مي شود ؛ اما در اين صورت نيز مشکلي پيش نمي آيد ، چون اينکه زنده ماندن بشر بدون تجهيزات خاصّ در خارج از جوّ محال مي باشد ، محال عادي است نه محال عقلي و ذاتي ؛ يعني هيچ برهان عقلي نيست که نشان دهد زندگي در خارج از جوّ ذاتاً ممکن نيست. لذا براي صاحبان معجزه اين امکان وجود دارد که در خارج از جوّ نيز زنده بمانند ؛ همانگونه که ديگر امور خارق عادت براي آنها ممکن شد. رسول خدا بي هيچ ابزاري ماه را به دو نيم کرد ، حضرت موسي عصا را اژدها نمود و دريا را بدون هيچ ابزاري شکافت ، حضرت عيسي بي هيچ ابزاري مردگان پوسيده را زنده ساخت ، آتش ، حضرت ابراهيم را نسوزاند ، سليمان نبي بي هيچ ابزاري سخن حيوانات را مي فهميد و ... . هيچکدام از اين امور براي بشر عادي (غير انبياء و اولياء الهي ) ممکن نيستند ؛ چه با ابزار و چه بي ابزار ؛ ولي انبياء با تکيه بر قدرت الهي و خالق عالم و خالق قوانين حاکم بر آن ، مي توانند اين امور عادتاً محال ولي ذاتاً ممکن را انجام دهند. حاصل کلام اينکه نه تنها معراج بلکه هيچ معجزه اي با علوم عادي و بشري قابل توجيه نيستند و الّا معجزه نبودند. معجزه يعني آنچه که ذاتاً ممکن است ولي از راه علم و قدرت بشر عادي قابل تحقّق نيست و غير انبياء و ائمه از آوردن مثل آن عاجزند. 3ـ از اينها گذشته بايد توجّه داشت که علوم تجربي ماهيّتاً علومي ظنّي بوده ، هيچگاه از حدّ نظريّه فراتر نمي روند و دائماً در معرض ابطالند و قادر به اثبات يقيني هيچ حقيقتي نيستند کجا رسد که بخواهند درباره ي حقيقت معجزه يا حقايق غير مادّي سخن بگويند. ــ نقد علوم تجربي از ديدگاه فلسفه ي علوم تجربي. گر چه از بسياري از فرمولهاي علوم تجربي با عناويني چون قانون ياد مي شود ولي اساساً در علوم تجربي چيزي به نام قانون قطعي و يقيني وجود ندارد. هر چه در علوم تجربي است همگي نظريّه اند. به قول متفکّر و فيزيکدان برجسته ي کشور عزيزمان جناب دکتر مهدي گلشني در کتاب « ديدگاههاي فلسفي فيزيکدانان معاصر » و کتاب « از علم سکولار تا علم ديني » ، نظريّات علوم تجربي صرفاً مدلهايي حدسي و ظنّي هستند براي توجيه مشاهدات ما از عالم. براي روشن شدن مقصود به اجمال ، چند مثال ذکر مي شود. الف ـ اوّلين کسي که نظريّه ي اتم (ذرّه ي بنيادي و نشکن ) را مطرح ساخت دموکريتوس ، فيلسوف يوناني بود. اين نظريّه در قرون اخير دوباره مطرح شد تا بوسيله ي آن برخي مشاهدات ما در عالم فيزيک و شيمي توجيه شوند. لذا اعتراف به وجود اتم نه از راه مشاهده ي حسّي بود و نه از راه برهان عقلي وجودش اثبات شده است. فرض وجود اتم صرفاً براي اين بود که مي توانست برخي از سوالات ما را پاسخ دهد. بعد از مدّتي دانشمندان متوجّه شدند که فرضيّه ي اتم به تنهايي نمي تواند همه ي سوالات را جواب دهد ، لذا اين نظريّه مطرح شد که شايد اتم هم اجزايي دارد. باز اين مساله نيز نه حسّي است نه عقلي ؛ و فقط فرضي مفيد است که در يافتن پاسخ برخي سوالات ما ، کار آيي دارد. در اين زمان تامسون مدل کيک کشمشي را ارائه داد که در آن اجزائي به نام الکترون مثل کشمش هايي در کيک کشمشي پراکنده اند. اين مدل ، بسياري از سوالات را جواب داد ولي در برابر برخي سوالات تازه تر نارسايي اش آشکار شد. لذا مدل اتم هسته دار رادرفورد مطرح شد که آن نيز مشکلات باز هم بيشتري را حلّ نمود ؛ ولي باز ناتواني اش در حلّ مسائل نوظهور روشن شد. لاجرم مدل سيّاره اي بور پيشنهاد شد که سالها از پس سوالات بر آمد ولي بالاخره آن نيز در برابر سوالات جديدتر به زانو در آمد ؛ و مدل کوانتومي شرودينگر جاي آن را گرفت که امروزه بر اذهان اساتيد و دانشجويان فيزيک حکومت مي کند. امّا اين آخر ماجرا نيست ؛ چون بر خلاف دانشجويان و اساتيد مقلّدي که به غلط خود را مجتهد فيزيک مي پندارند ، دانشمندان محقّق ، اين مدل را هم به چالش کشيده اند. امروزه در سطح دانشمندان برجسته ي دنيا ، حتّي خود اتم زير سوال رفته کجا رسد اجزاء آن. امروز نظريّه نوظهور ابَرريسمان است که با مکانيک کوانتوم دست و پنجه نرم مي کند. حاصل مطلب اين که امروزه اگر ما وجود اتم ، الکترون ، پروتون ، پوزيترون ، نوترون ، فتون و امثال آنها را مي پذيريم صرفاً از اين جهت است که کارکرد عملي داشته ، تجارب و مشاهدات ما را توجيه مي کنند ؛ و کارکرد داشتن يک نظريّه منطقاً دليل بر درستي آن نيست بلکه نظريّه بايد مثل مسائل رياضي از راه برهان عقلي اثبات شود تا يقين آور باشد. در همين روندي که گفته شد ملاحظه فرموديد که مدلهاي گوناگون اتم هر کدام کارکردهايي داشتند. پس آيا همه ي آنها درستند. روشن است که همه درست نيستند ؛ ولي برخي از آنها بر برخي ديگر ترجيح دارند ؛ و اساساً کار علوم تجربي همين است که دنبال مدلهايي با کارکردهاي هر چه بيشتر باشد ؛ لذا هر گاه مدلي قويتر ارائه شد مدل قبلي بازنشسته مي شود. ب ـ شاهد ديگر در علم نجوم است. هيئت زمين مرکزي بطلميوس که نتيجه ي سالها رصد ستارگان و محاسبات رياضي بود ، ساليان درازي درست مي نمود ، تا آنجا که با اين نظريّه حرکت تمام سيّارات قابل توجيه بود و بر اساس آن مي شد خسوف و کسوف را به دقّت پيش بيني نمود. لذا عدّه ي به خاطر کارکرد داشتن آن و پيش بيني هاي درستش گمان مي کردند که اين نظريّه کاملاً درست است ، تا اينکه ابوسعيد سجزي در قرن چهارم هجري در درستي اين نظريّه ترديد ايجاد نمود و گفت که خورشيد مرکز عالم است و زمين به گرد خورشيد مي گردد . ابوريحان بيروني اين نظريّه را از ابوسعيد سجزي در کتاب خود نقل نموده و گفته است من نيز شک دارم که آيا خورشيد مرکز عالم است يا زمين ؛ ولي درستي هيچکدام قابل اثبات نيست چون محاسبات نجومي طبق هر دو نظريّه به يک جواب منتهي مي شوند ؛ حقيقت نيز همين است که بسياري از محاسبات نجومي درباره ي سيّارات طبق هر دو نظريّه به يک نتيجه مي رسند. کپرنيک بعد از حدود چهار صد سال از او ، باز نظريّه ي وي را مطرح ساخت ؛ گاليله آن را تئوريزه نمود و شواهدي تجربي بر درستي آن ارائه نمود. ولي بايد توجّه داشت که شواهد تجربي هيچگاه اثبات کننده نيستند ؛ چون اساس اين شواهد بر حسّ است و حسّ خودش يقين آور نيست. کپلر مدارهاي دايره اي سيّارات را بيضوي فرض نمود و به نتايج بهتري دست يافت ؛ و نيوتن با نظريّه ي جاذبه ي عمومي خود اين هيئت را محکم ساخت ؛ چنان که بعضي ادّعا کردند که فيزيک به آخر خود رسيده است . و در حالي که اين نگرش به عالم هستي ، حقيقتي و قطعي تلقّي مي شد و بر اساس آن صدها مساله ي بشر حلّ مي گرديد ، و به راحتي مي شد با استفاده از محاسبات اين نظريّه بر روي کره ي ماه فرود آمد ، ناگهان آلبرت اينشتين با نظريّه ي نسبيّت عامّ و ادوين هابل با نظريّه ي انبساط عالم از راه رسيدند و بساط هيئت نيوتني را در هم ريختند ، و تبييني متفاوت از عالم و گرانش ارائه دادند و جاذبه را نه اثر اجرام آسماني بلکه ناشي از انحناي فضا دانستند. نظريّه ي نسبيّت و انبساط جهان نيز تنها نظريّه ي مطرح در جهان امروز نيستند ؛ بلکه اينها نيز رقيبهايي در عالم علم دارند که ممکن است روزي جاي اينها را بگيرند. پس چگونه مي توان اين نظريّات را قطعي دانست. خود دانشمندان طراز اوّل علوم تجربي ــ برخلاف رده هاي پايين و مقلّد اين علوم ــ هيچگاه به علوم تجربي به عنوان علم قطعي نظر نمي کنند و الّا در پي کشف جديد نمي بودند. اين افراد کم اطلاع از ماهيّت علوم تجربي هستند که اين علوم را يقيني انگاشته و متأسفانه گاه در صدد بر مي آيند که با اين علوم دائماً در حال تلاطم ، به توجيه آيات قرآن و روايات معصومين بپردازند که از منبع خدايي و از علم مطلق سرچشمه گرفته اند. پس با سير کوتاهي که در تاريخ علوم تجربي نموديم معلوم شد که مفاهيمي چون الکترون ، پرتون ، نوترون ، کوارک ، پوزيترون ، انحناي فضا ، نسبيّت زمان ، نيرو ، فتون و ... همگي مدلهايي حدسي و فرضيّه هايي هستند براي توجيه مشاهدات حسّي انسان ، که خودشان هيچگاه محسوس نيستند. لذا امروزه در نظريّه ي ابر ريسمان ، تمام اين امور به چالش کشيده شده اند. اگر کسي با تاريخ علوم تجربي ، بخصوص فيزيک نظري ، آشنا باشد آنگاه متوجّه مي شود که اين مفاهيم چگونه زاده شده اند. در اينجا ذکر چند اعتراف از فيزيکدانان بزرگ نيز خالي از فايده نيست. هايزنبرگ: « فرمولهاي رياضي جديد ديگر خودِ طبيعت را توصيف نمي کنند ، بلکه بيانگر دانش ما از طبيعت هستند. ما مجبور شده ايم که توصيف طبيعت را که قرنها هدف واضح علوم دقيقه به حساب مي آمد کنار بگذاريم. تنها چيزي که فعلاً مي توانيم بگوييم اين است که در حوزه ي فيزيک اتمي جديد ، اين وضعيّت را قبول کرده ايم ؛ زيرا آن به حدّ کافي تجارب ما را توضيح مي دهد. » (ديدگاههاي فلسفي فيزيکدانان معاصر ، ص34) کمبل: « حوزه ي کار فيزيک ، مطالعه ي يک جهان خارجي نيست ؛ بلکه مطالعه ي بخشي از جهان داخلي تجارب است. و دليلي وجود ندارد که ساختارهايي نظير ... که ما وارد مي کنيم تناظري با واقعيّت خارجي داشته باشند.» (همان) هايزنبرگ: « هستي شناسي ماترياليسم مبني بر اين توهّم است که ... واقعيّت مستقيم دنياي اطراف ما را مي توان به حوزه ي اتمي تعميم داد. امّا اين تعميم غير ممکن است. اتمها شيء نيستند. » (همان ، ص 42) 4ـ در اينجا ممکن است اين سوال پيش بيايد که در قرآن و روايات سخنان فراواني درباره ي عالم هستي مطرح شده است ؛ و شکّي نيست که اينها براي فهميدن هستند. حال اگر ما منطقاً حقّ نداريم علوم رايج را بر قرآن و روايات تحميل کنيم ، پس چگونه بايد به درک درست اين آموزه هاي جهان شناختي دين دست پيدا کنيم؟ از نظر فيلسوفان دين ، راه صحيح در باب علوم تجربي اين است که ما اطلاعات لازم درباره ي زمان ، مکان ، آفرينش جهان خلقت ، کيفيّت کنوني آن و نحوه ي پايان يافتن آن و ديگر امور مربوط به جهان را از قرآن و روايات استخراج و طبقه بندي کنيم و در مرحله ي دوم با متد تحقيق در علوم تجربي يا با متدي که ممکن است بتوانيم آن را هم از متن دين به دست آوريم و يا با متدي ترکيبي ـ از متد علوم تجربي و متد علوم اسلامي ـ به نظريّه پردازيهاي جديد بپردازيم. امّا متأسفانه اين مهمّ تا کنون در هيچکدام از رشته هاي علوم تجربي طبيعي ، تحقّق نيافته است. البته در دهه ها ي اخير گروهي از انديشمندان حوزه و دانشگاه ، آستين همّت بالا زده و نهال علم تجربي ديني را برنشانده اند ؛ لکن هنوز اين تحقيقات در مراحل اوّليّه بوده و مانده تا به بار بنشيند. به هر حال تا يک نظام فيزيک اسلامي درست نشده و اطّلاعات اسلامي به اندازه ي کافي فراهم و فراوري نشده اند ، نمي توان به طور قطع ادّعا نمود که اسلام طرفدار فلان نظريّه است يا نيست ؛ و هر گونه تفسير علمي از اين متون ، بر اساس يک فيزيک غير اسلامي در حقيقت ، نوعي تفسير به رأي خواهد بود. براي مثال ممکن است برخي افراد ،آيه ي 17 و 18مزّمل را شاهدي بر نسبيّت زمان بدانند ؛ ولي حقيقتاً معلوم نيست که چنين باشد. خداوند متعال در اين آيه مي فرمايند: « فَکَيْفَ تَتَّقُونَ إِنْ کَفَرْتُمْ يَوْماً يَجْعَلُ الْوِلْدانَ شيباً ؛ السَّماءُ مُنْفَطِرٌ بِهِ کانَ وَعْدُهُ مَفْعُولا : چگونه خود را حفظ توانيد کرد ــ اگر کافر شويد ــ در روزي که کودکان را پير مى‏کند. آسمان به سبب آن از هم شکافته مى‏شود، و وعده ي او شدنى و حتمى است.» در تفسير اين آيه گفته شده: تعبير پير شدن کودکان ، کنايه از سختي عذاب است. امّا از ظاهر آيه بر مي آيد که آيه ناظر به لحظه ي اتّقاق افتادن قيامت و درهم فرو ريختن جهان است نه محشر و حضور در عالم آخرت. همچنين هيچ دليل قانع کننده اي نيست که نشان دهد تعبير موجود در آيه از باب مجاز مي باشد. لذا ممکن است اين از ويژگيهاي لحظه ي قيامت باشد که در آن کودکان با سرعت پير مي شوند. از اينرو ممکن است کساني بخواهند اين آيه را بر اساس نظريّه ي نسبيّت معنا کنند ؛ لکن به نظر مي رسد که اين آيه نظريّه ي با نسبيّت اينشتين نيز قابل تبيين نيست مگر اينکه قائل به حرکت مافوق سرعت نور باشيم ؛ که در آن صورت خود نظريّه ي نسبيّت نيز با مشکلاتي روبرو مي شود. پس اگر بپذيريم که آيه مجازگويي نکرده بايد دنبال نظريّه اي غير از نظريّات موجود بود تا بتوان اين آيه را معني نمود. 5 ـ معرّفي چند منبع درباره ي علوم تجربي ديني ـ از علم سکولار تا علم ديني ، دکتر مهدي گلشني ـ قرآن و علوم طبيعت ، دکتر مهدي گلشني ـ تحليلي از ديدگاههاي فلسفي فيزيکدانان معاصر ، دکتر مهدي گلشني ـ علم ديني ، سيد حميدرضا حسني و ...