آیا قیامت و برپایی آن متصل به این دنیا خواهد بود یا اینکه بعد از مرگ انسانها در برزخ زندگی می‏کنند و آن‏گاه قیامت برپا خواهد شد؟

سلام وقت شما بخير در پاسخ به اين پرسش، بايد به سه مسأله پاسخ داد: 1. برزخ چيست؟ 2. برزخ با قيامت چه تفاوتي دارد؟ 3. آيا بعد از مردن انسان قيامتش شروع مي‏شود؟ يک. برزخ در لغت به چيزي گفته مي‏شود که بين دو چيز ديگر قرار گرفته و حائل شده باشد و همين معنا در فرهنگ لغات ديگر نيز آمده است. به عبارت ديگر برزخ مانع و حد و مرز بين دو امر است. اما منظور از آن در اصطلاح شرع چيست؟ در قرآن مجيد آمده است: (و من ورائهم برزخ الي يوم يبعثون)؛ و پشت سر آنان برزخ است تا روزي که برانگيخته مي‏شوند».مؤمنون (23)، آيه 100. امام صادق(ع) در حديثي فرموده است: «البرزخ القبر و هو الثواب و العقاب بين الدنيا والاخرة»؛ «برزخ همان عالم قبر است و عبارت است از ثواب و عقابي که در بين دنيا و آخرت وجود دارد».تفسير نورالثقلين، ج 3، ص 553. همچنين از پيامبر اکرم(ص) نقل شده است که فرمود: «القبر اما روضة من رياض الجنة او حفرة من حفر النيران»؛ «قبر باغي از باغ‏هاي بهشت يا حفره‏اي از حفره‏هاي دوزخ است».بحارالانوار، ج 6، ص 205. بنابراين برزخ موقف او از هنگام مرگ انسان تا برپايي قيامت است؛ ايستگاهي که با مرگ شروع مي‏شود و با نفخه صور خاتمه مي‏يايد. دو. تفاوت برزخ با قيامت در جهات گوناگوني است که به بعضي از آنها اشاره مي کنيم: 1-2. قيامت بعد از منقضي شدن اين دنيا است، در حالي که برزخ با مردن افراد آغاز مي‏شود. 2-2. در عالم برزخ روح با بدن مثالي (اجساد لطيف) همراه است که نه به کلي مجرد است و نه مادي محض؛ بلکه داراي يک نوع «تجرد برزخي» است و بدين صورت به حيات خود ادامه مي‏دهد؛ در حالي که در قيامت روح با «بدن جسماني» همراه است به گونه‏اي که متناسب با آن جهان است. 3-2. نعمت‏هاي بهشتي در قيامت، به مراتب از نعمت‏هاي برزخي والاتر است؛ هم چنان که عذاب دوزخي از عذاب برزخي بسي سخت‏تر است. امام صادق(ع) مي‏فرمايد: «مؤمنان در حالي که در عالم برزخ برخوردار از نعمت‏اند، پيوسته مي‏گويند: «ربنا اقم لنا الساعة وانجز لنا ما وعدتنا»؛ «پروردگارا بر ما قيامت را برپا کن و وعده‏هاي خود را درباره ما محقق ساز». و برعکس مشرکان در حالي که در برزخ معذب‏اند پيوسته مي‏گويند: «ربنا لاتقم لنا الساعة و لاتنجز لنا ما وعدتنا»؛ «پروردگارا قيامت را بر ما برپا مساز و وعده‏هاي خود را درباره ما محقق نفرما».بحارالانوار، ج 6، ص 269 و 270. در برزخ عمل کاملاً منقطع نمي‏شود؛ زيرا دنيا هنوز پابرجا است و کسي که سنت حسنه گذاشته،مثل تأليف کتابي خوب و تأثيرگذار. يا صدقه جاريه‏اي داده و يا فرزندان صالحي دارد، تا زماني که آنان به عمل نيک مشغول‏اند و به آن سنت عمل مي‏شود و آن صدقه به راه درست خرج مي‏شود، بر ثواب‏هاي او افزوده مي‏گردد. در مقابل هر کس سنت سيئه‏اي گذاشته باشد، يا فرزندان بدي تربيت کرده به اعمال ناشايست روي آورده است و يا پولي را در کار خلاف خرج کرده که هنوز به واسطه آن سرمايه خلاف مي‏شود، نامه عملش سياه مي‏گردد؛ اما در قيامت به طور کل عمل منقطع مي‏شود؛ زيرا بساط دنيا برچيده شده است. اما جواب اين سؤال که آيا بعد از مردن قيامت انسان شروع مي‏شود يا نه؟ روشن شد که بين زندگي دنيوي و اخروي، «عالم برزخ» حايل است. بنابراين انسان بلافاصله پس از مرگ وارد صحنه قيامت نمي‏شود؛ بلکه مدتي را در برزخ درنگ مي‏کند. البته در بعضي از تعبيرات آمده است که با مرگ هر کس قيامت او شروع مي‏شود که اين تسامح در تعبير و قيامت و برزخ را يکي فرض کردن است؛ زيرا در عين تفاوت‏هايي که بين عالم برزخ و قيامت هست، چون هر دو از چشمان ما پنهان است و نسبت به ما غيب محسوب مي‏شود و هر دو جهان پس از مرگ هستند، آنها را در اين تعبير يکي فرض مي‏کنيم.