سلام پرسشگر محترم
احاديث و روايات معصومین (ع) در امور مربوط به زندگاني، بيشتر جنبه ارشادي و نصيحتي دارد و از جهت عِلّي و معلولي نمي توان گفت علّت تامه و تأثير گذار حتمي باشند. اگر معصوم (ع) مي فرمايد: هنگام زن گرفتن، به اصل و نسب و ريشه توجه كنيد، به اين دليل است كه اصل و نسب و ريشه هم مقتضی تأثير براي خوبي و بدي دارد. گياهي كه در زمين آباد و خاك مناسبي پرورش پيدا كند و براي سيراب شدن از آب مناسب استفاده كند، موقعيت بهتري نسبت به گياه در زمين و آب نامساعد خواهد داشت.
توضیح این که، رابطه عِلّي و معلولي از بديهيّات جهان وجود است. گر معلولي تابع علت نباشد، جاي تعجب است. انسان ها چون جزئي از جهان هستي هستند، نظام حاكم بر افعال و احوال ايشان، تابع نظام علت و معلول است كه هم از فاعل عاقل تأثير مي گيرد و هم از فاعل قاصر و مجبور؛ يعني هر دو فاعل در حركت و سكون هر موجودي خصوصاً انسان تأثير مستقيم مي گذارد. البته اين تأثير گاهي به نحو مقتضي و گاهي به نحو جزء العلة و گاهي به صورت علت تامه است، كه در دو صورت اول، گريز از آن محال نيست، ولي در جايي كه موجود مجبور و متأثر از علت تامّ باشد، هرگز گريزي از آن نخواهد بود.
اما در مورد سخن و نكته معصوم (ع) كه مي فرمايد: "براي نطفه هاي خود (جاي مناسب) انتخاب كنيد" (1)، اين سخن و سخناني نظير آن به نحو مقتضي بيان شده است و اگر دختري خود از تربيت اسلامي برخوردار باشد و در امور مربوط به زندگاني مواظبت كافي داشته باشد، خداوند او را ياري خواهد كرد و در تربيت اولاد و فرزنداني كه از او به وجود خواهند آمد، معمولاً دچار مشكل نخواهد شد؛ اگر چه اين كار براي او سخت تر از افرادي است كه در خانواده، كمتر دچار مشكل هستند و مثال درخت و گياه در زمين مناسب و شوره زار براي تسريع در تفهيم و تطبيق در مصداق بوده است.
در عين حال عوامل ديگري که در رسيدن به سعادت يا شقاوت نقش دارند مانند محيط اجتماعي و تربيت، رفيق و همدم، مدرسه و محيط آموزشي فراموش نمي شود.
احاديث معصوم به طور کلی، قاعده و قانوني را معرفي مي كنند كه اين قاعده و قانون در چارچوب خاصي قابل اجرا است، اما اين قاعده و قانون استثنائاتي هم دارد و هم چنان كه از انسان هاي بد افراد بدي به وجود مي آيند از انسان هاي خوب هم افراد بد به وجود آمده اند كه اولين آن ها قابيل قاتل هابيل فرزند آدم است و از اين قبيل مي شود به پسر نوح پيامبر اشاره كرد و در ميان معصومين نيز جعفر كذاب فرزند امام هادي (ع) نمونه هايي از افرادي هستند كه دچار انحراف شده اند. پس وقتي از پيامبر و يا امام كه اصل و نسبي پاك و طاهر دارند فرزنداني اين گونه به وجود مي آيند، نمي توان قانون اجتناب ناپذير تأثير و ناگزيري از اجراء را بر امور مربوط به بشر پياده كرد.
خوش بختي ها و بدبختي هايي كه در شكم مادر نصيب فرزندان مي شود دو قسم است: بعضي از آن ها به صورت سرنوشت قطعي و قضاء اجتناب ناپذير است و تا پايان عمر با فرزندان خواهد بود مثل ديوانگي و كوري مادرزاد و در اين قبيل موارد، اوضاع رحم علت تامه آن ها است؛ ولي بعضي از بدبختي ها يا خوشبختي هاي جسمي و رواني است كه در رحم مادر به طور زمينه مساعد و قابليت براي فرزند ايجاد مي شود و در واقع اوضاع رحم علت مُعده آن هاست و در اين قبيل موارد، سعادت و شقاوت رحِم مادر سرنوشت قطعي نيست، بلكه ملاك بقا يا محو آن صفات پسنديده يا ناپسند، عوامل تربيتي و وضع محيط مساعد يا نامساعد است. (2)
پس ذكر اين نكات لازم است كه:
پدران پاك دل و با ايمان و مادران عفيف و با فضيلت از نظر وراثت، فرزندان خوب و پاك دل مي آورند. اطفال آنان در رَحِم مادر سعادتمند و خوشبخت ساخته مي شوند. علل و عوامل انحراف موروثي در وجود آنان نيست، ولي نمي توان گفت اين سعادت حتماً تا پايان زندگي خواهد ماند؛ زيرا ممكن است مربي بد و محيط ناپاك، مسير تكامل را عوض كند و سجاياي موروثي و صفات پاك معنوي را به دست فراموشي بسپارد و خلاصه همان فرزندي كه در رَحِم مادر با سعادت و خوشبختي ساخته شده بود، در صف اشقيا و ناپاكان درآيد و منشأ صدها بدبختي فردي و اجتماعي شود و نيز بر عكس بچه اي كه از پدر و مادر بي ايمان و ناپاك دل، به وجود آمده و زمينه هاي بدبختي و شقاوت در مزاج او ايجاد شده است، با تربيت صحيح و محيط پاك و سالم، به راه سعادت برود و پليدي موروثي اش فراموش شود و در صف پاكان و نيكان قرار گيرد. از اين رو رسول اكرم (ص) مي فرمود: "گاهي سعيد، شقي و بدبخت مي شود و گاهي به راه سعادت و خوش بختي مي رود". (3)
پي نوشتها:
1. وسائل الشيعه، ج 14، كتاب نكاح، باب 12، ص 29، حديث 2.
2. فلسفي، كودك از نظر وراثت و تربيت، ص 88.
3. همان.
نظر خودتان را ارسال کنید