امام زمان(عج) در کجا زندگی می کنند؟

باسلام خدمت شما پرسشگر محترم محل زندگى امام زمان از آنجايى که حضرت در پس پرده غيبت زندگى مى کنند و لازمه غيبت نيز پنهان زيستى کامل است ، به همين جهت هيچ خبرى از محل زندگى ايشان وجود ندارد و نبايد هم در اين زمينه خبرى وجود داشته باشد زيرا مخالف با حکمت غيبت و خطرى بزرگ براى وجود نازنين ايشان است . پس نمى‌توان محل خاصى براى آن حضرت در نظر گرفت و منطقه و شهرى را به عنوان محل سکونت او معرّفى کرد . اصولاً « پنهان زيستى امام » ايجاب مى‌کند که مسکن و مکان زندگى او ، کاملاً مخفى و ناشناخته بماند . سدير صيرفى از امام صادق « ع » روايت مى‌کند : « صاحب الامر » از اين جهت با يوسف « ع » شباهت دارد که برادران يوسف - با اينکه عاقل و دانا بودند و قبلاً هم با وى معاشرت داشتند - وقتى پيش او رفتند تا خودش را معرفى نکرد او را نشناختند و با اينکه بين او و يعقوب « ع » ، بيش از هيجده روز راه فاصله نبود ، يعقوب از وى اطلاعى نداشت . پس چرا اين مردم انکار مى‌کنند که خداوند همين عمل را نسبت به حجّت خويش صاحب الامر نيز انجام دهد ؟ او نيز در بين مردم تردّد مى‌کند و در بازار ايشان راه مى‌رود و بر فرش‌هاى آنان قدم مى‌گذارد ولى ( مردم ) او را نمى‌شناسند و به همين وضع زندگى مى‌کند تا هنگامى که خداوند به او اذن معرّفى به مردم را بدهد » 1 . آن حضرت براى انجام وظايف و تکاليف خود از مکانى به مکان ديگر مى‌رود و بر اساس حکايات معتبره در شهرها و اماکن مختلفى ديده شده است . مدينه ، مکه ، نجف ، کوفه ، کربلا ، کاظمين ، سامرا ، مشهد و قم ، از جمله آن است . و در بعضى از زمان‌ها و مناسبت‌ها در مکانى مقدس حضور دارد . در اينجا به برخى از آنها اشاره مى‌شود : مکان‌هاى خاصى . 1 مدينه و پيرامون آن ( رضوى ) امام باقر « ع » مى‌فرمايد : « ناچار براى صاحب الزمان ، عزلت و غيبتى است و طيبه ( مدينه ) خوب جايگاهى ( براى ايشان ) است » 2 . . 2 مکّه و اطراف آن ( ذى طوى ) از امام باقر « ع » نقل شده است : H « يکون لصاحب هذا الامر غيبه فى بعض الشعاب ، ( و ) أومأ بيده الى ناحيه ذى طوى . . . » E 3 « صاحب الامر در يکى از اين درّه‌ها غيبتى خواهد داشت ، سپس با دستش به بخشى از ذى طوى اشاره کرد » . در دعاى ندبه مى‌خوانيم : H « ليت شعرى اين استقرّت بک النوى بل اىّ ارض تُقِلّکَ اَو ثرى أ برضوى اَو غيرها ام ذى طوى » E 4 « اى کاش مى‌دانستم که در کدامين زمين قرار دارى و کدام زمين يا خاک وجود نازنينت را بر خود حمل مى‌کند ؟ آيا در رضوى هستى يا در جاى ديگر ؟ آيا در ذى طوى هستى ؟ » . 3 حضور هر ساله در حج و عرفات از زمان‌ها و مکان‌هايى که امام در آن حضور مستمر و دائمى دارد ، موسم حج و روز عرفه و در سرزمين عرفات است امام صادق « ع » فرمود : H « يفقد الناس امامهم يشهد الموسم فيراهم و لا يرونه » E 5 « مردم امام زمان خود را نمى‌يابند ، او در موسم حج ( و در منا و عرفات ) شرکت مى‌کند و آنان را مى‌بيند ولى آنان او را نمى‌بينند » . امام رضا « ع » نيز مى‌فرمايد : H « اِنّه لَيَحضُرُ الموسِمَ فيقضى جميع المناسک . . . » E 6 « ( مهدى ) در موسم حج حاضر مى‌شود و همه اعمال را انجام مى‌دهد و در عرفه نيز وقوف مى‌کند و دعاى مؤمنان را آمين مى‌گويد » . محمد بن عثمان عمرى ، يکى از نائبان چهارگانه امام زمان ( عج ) مى‌گويد : « به خدا سوگند : صاحب الزمان در موسم حج ، همه ساله حضور مى‌يابد و مردم را مى‌بيند و مى‌شناسد . مردم ( هم ) او را مى‌بينند ، اما نمى‌شناسند » 7 . . 4 مسجد کوفه ، سهله ، کربلا و نجف ابو بصير از امام صادق « ع » نقل مى‌کند : « گويا مى‌بينم که قائم ما با خانواده‌اش در مسجد سهله اقامت گزيده است » 8 . بر اساس حکايات معتبر ، ملاقات بزرگانى چون مقدس اردبيلى ، علامه بحرالعلوم ، شيخ محمد تقى آملى و . . . در مسجد سهله و کوفه صورت گرفته است 9 . از مجموع اين روايات و حکايات معتبر ، برداشت مى‌شود که آن حضرت در شهرها و مناطق مختلف حضور دارد و محل زندگى ايشان ، جاى خاصى نيست . پس زندگى او به شيوه عادى و معمولى است زيرا اين گونه زندگى ، حسّاسيت برانگيز نيست و براى آن حضرت نيز آسان‌تر و طبيعى‌تر است . زن و قرزندان امام زمان يکى از مباحث پيرامون شخصيّت حضرت مهدى ( عج ) ، زندگى شخصى و خانوادگى آن حضرت است ، سخن از ازدواج يا عدم آن و داشتن فرزند و مکان زندگى و وضعيّت زندگى اولاد او و کيفيّت زندگى آن حضرت از بحثهاى جذّابى است که احياناً در اذهان بسيارى از معتقدان به او ابهاماتى وجود دارد که معمولا با جوابهاى ضدّ و نقيضى نيز مواجه مى‌شوند . اساساً غيبت طولانى آن حضرت از نگاه زندگانى شخصى و خصوصى وى اين سؤال را به وجود مى‌آورد که آيا در اين مدّت ، حضرت مهدى ( عليه السلام ) ازدواج کرده است يا خير ؟ در اين باره دو نظريه وجود دارد که هر کدام شواهدى دارند . بر اساس قواعد کلى ، مى‌توان گفت : آن حضرت ازدواج نکرده و اشکالى هم نخواهد داشت زيرا آن حضرت هر چيزى را که با غيبت منافات داشته باشد ، انجام نمى‌دهد زيرا ازدواج با غيبت منافات داشته و مستلزم آشکار شدن وضعيت امام ( عج ) خواهد بود ازدواج با وجود غايب بودن آن حضرت ( با توجه به نظر مخفى شدن بدن او از ديده‌ها ) ، امکان ندارد و اگر بخواهد ظاهر شود و ازدواج کند ، اين همان محذورى است که بايد از آن دورى کند . . . اگر نظر ديگران ( پنهان بودن عنوان و شخصيّت امام ) ، را مورد توجه قرار دهيم ، باز مى‌گوييم که ازدواج آن حضرت با شخصيت واقعى خود ، امکان ندارد و منافى با اصل « غيبت » است ( 1 ) . از طرف ديگر ، هيچ دليل روشن و قطعى ، بر وجود زن و فرزند براى آن حضرت نيست چون مسئله غيبت ، مهم‌تر از ازدواج است و مى‌تواند براى مصلحت بالاتر ، مسئله مهم ( ازدواج ) را ترک کند و اهم را انجام دهد و عمل به سنت پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم مى‌تواند بعد از ظهور و قيام انجام گيرد و ايشان تشکيل خانواده دهد . بنابر قولى احتمال دارد ، ايشان در زمان غيبت صغرى ازدواج کرده باشد اما با آغاز غيبت کبرى به دليل مصالح مهم‌تر ازدواج را ترک کرده باشد . اما بعضى از شواهد ، دالّ بر وجود همسر و فرزند براى او است از جمله : الف . قواعد کلى احکام کلى شريعت محمدى‌صلى الله عليه وآله ايجاب مى‌کند که حضرت بقيه اللَّه ( عج ) نيز مانند ديگر پيشوايان معصوم تشکيل خانواده داده و از سنت جدّ بزرگوارش حضرت محمدصلى الله عليه وآله پيروى کند . محدّث نورى مى‌گويد : « چگونه ترک خواهد نمود چنين سنت عظيمه جدّ بزرگوار خود را ، با آن همه ترغيب و تحريضى که در فعل آن و تهديد و تخويف که در ترک آن شده است ! سزاوارترين امت در اخذ به سنت پيامبرصلى الله عليه وآله ، امام هر عصر است و تاکنون کسى ترک آن را از خصايص آن جناب نشمرده است » ( 2 ) . ب . روايات در کتاب الغيبه ، از مفضّل بن عمر از صادق‌عليه السلام نقل شده است : « لا يَطّلع على موضعه احَدٌ مِن وُلدِه و لا غيره » ( 3 ) « بر مکان ايشان هيچ کس ، حتى فرزندى از فرزندانش اطلاع ندارد » . سيد بن طاووس در جمال الاسبوع مى‌گويد : « روايتى با سندهاى متصل يافتم که حضرت ولى عصر ( عج ) را اولاد بسيارى هست که در شهرهاى کرانه دريا حاکم و والى هستند و درنيکى و بزرگوارى ، در رأس نيکان روزگار و در قله صفات ابرار و اخيار هستند » ( 4 ) . ابوبصير از امام صادق‌عليه السلام نقل مى‌کند : « گويا مى‌بينم که قائم ما با خانواده‌اش در مسجد سهله اقامت گزيده است . ابوبصير مى‌گويد : گفتم : فدايت شوم ! قائم هميشه در آن مسجد است ؟ فرمود : آرى » ( 5 ) . البته با بررسى‌هاى سندى و دلايل اين روايات ، به طور قطع نمى‌توان وجود فرزند را براى آن حضرت اثبات کرد ( 6 ) . دو . دعاها ابن طاووس دعاى امام رضاعليه السلام را در مورد حضرت مهدى ( عج ) چنين نقل کرده است : « اللهم صلّ على ولاه عهده و الائمّه من ولده » ( 7 ) . همچنين از آن حضرت نقل شده که دعا مى‌فرمود : « اللهم اعطه فى نفسِه و اهله و ولده و ذُرّيته و امته و جميع رعيّته ما تقرّبه عينه و تُسِرُّ به نفسه » ( 8 ) . در بخشى از صلواتى که از ناحيه مقدسه صادر شده ، آمده است : « و صلّ على وليّک و ولات عهده و الأئمّه من ولده و مُدّ فى اَعمارهم و زد فى آجالِهم » ( 9 ) . اين ادعيه به صورت کلى وجود زن و فرزند را براى آن حضرت مطرح مى‌کنند اما درباره همين ادعيه و الفاظ آنها نيز بين علما اختلاف نظر هست براى مثال برخى دعاى امام رضاعليه السلام « اللهم صلى على ولاه عهده و الائمّه من ولده » را چنين نقل کرده‌اند : « اللهم صل على ولاه عهده و الائمّه من بعده » . سه . اسامى فرزندان امام روايت انبارى ، گوياى اين مطلب است که آن حضرت فرزندانى دارد بدين ترتيب : . 1 طاهر فرمان رواى يکى از جزاير ( واقع در درياى مديترانه ) ، به نام زاهره . 2 قاسم فرمان رواى جزيره رائقه . 3 ابراهيم ، حاکم شهر صافيه . 4 عبد الرحمان حاکم شهر طلوم . 5 هاشم حاکم شهر عناطيس داستان اين شهر در بعضى از منابع ذکر شده است ( 10 ) ولى بى‌شباهت به افسانه نيست و مدرک معتبرى هم ندارد ( 11 ) . بر اساس روايتى نيز : « هر امام بايد فرزند داشته باشد ، به جز حضرت مهدى ( عج ) که فرزند ندارد » ( 12 ) . در اين صورت ، عدم ازدواج آن حضرت ، مخالف سنت پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم نيست زيرا آن امام همام زندگى عادى و طبيعى مثل ديگران ندارد و پنهان زيستى ايشان نيز بر اساس دستور و مصلحت خداوندى است . افراد ديگرى نيز - همچون خضر و عيسى‌عليهم السلام - با اينکه زنده‌اند ، ازدواج نکرده و تشکيل خانواده نداده‌اند . نتيجه گيرى با توجّه به عمومات در استحباب ازدواج و مکروه بودن عزوبت و ترک آن در هر حالى و مانع نبودن فلسفه‌ى غيبت ، مى‌توان نتيجه گرفت که وى ازدواج کرده است و لازم نيست که اين امر باعث افشاء سرّ آن حضرت شود و با فلسفه‌ى غيبت منافات داشته باشد ، بلکه همسر وى مى‌تواند زنى پاکدامن و خودساخته همچون ياران خاصّ و يا ابدال آن حضرت باشد و همچنين لازم نيست که اين ازدواج ، از نوع دائم آن باشد ، بلکه با ازدواج موقّت ( غير دائم ) نيز مى‌تواند به امر مستحب عمل کند ، همانطور که لازم نيست حتماً عمر همسر وى مانند عمر خود آن حضرت طولانى باشد . از طرفى لازمه ازدواج ، داشتن فرزند هم نيست که سؤال شود فرزندانش در کجا زندگى مى‌کنند ؟ بلکه ممکن است ازدواج کرده باشد ولى داراى فرزند هم نباشد و نداشتن فرزند نيز براى آن حضرت نقص نيست ، چرا که وى مى‌تواند صاحب فرزند شود ، ولى به دليل انجام مأموريت الهى و حفظ خود از شناسايى ديگران ، مى‌تواند با اختيار خود صاحب فرزند نشود . پس اگر چه دليل محکم و قاطعى بر ازدواج آن حضرت در اختيار نداريم ، ولى مانعى هم براى ازدواج نمى‌بينيم ، لذا با شواهد و قرائن و عمومات ادلّه استحباب ازدواج مى‌توانيم معقتد شويم که آن حضرت ازدواج کرده است . براى مطالعه بيشتر . ک : ( مهدويت ( پيش از ظهور ) ، رحيم کارگر ، نشر معارف 1 ) محمد صدر ، تاريخ غيبت کبرى ، ص 80 و 2 . 81 ) نجم الثاقب ، ص 3 . 224 ) الغيبه ، ص 4 . 102 ) جمال الاسبوع ، ص 5 . 512 ) اثبات الهداه ، ج 3 ، ص 583 ، ح 6 . 776 ) براى مطالعه درباره اين روايات . ک : حبيب اللَّه ظاهرى ، سيماى آفتاب , ص 495 و 7 . 496 ) جمال الاسبوع ، ص 8 . 51 ) بحار الانوار ، ج 95 ، ص 9 . 232 ) کتاب الغيبه ، ص 107 بحار الانوار ، ج 52 ، ص 10 . 22 ) . ک : نجم الثاقب ، ص 220 - 222 بحار الانوار ، ج 53 ، ص 213 - 11 . 221 ) . ک : ابراهيم امينى ، دادگستر جهان ، ص 201 و 12 . 202 ) کتاب الغيبه ، ص . 134 ( 1 ) بحار الانوار ، ج 52 ، ص 154 کمال الدين ، ج 2 ، ب 33 ، ج . 21 ( 2 ) کافى ، ج 1 ، ص 340 ، ح 16 ، باب فى الغيبه . ( 3 ) الغيبه النعمانى ، ص 182 اثبات الهداه ، ج 3 ، ص 550 ، ح . 559 ( 4 ) اقبال الاعمال ، ص . 298 ( 5 ) منتخب الاثر ، ص . 319 ( 6 ) بحار الانوار ، ج 53 ، ص . 152 ( 7 ) همان ، ج 52 ، ص . 152 ( 8 ) همان ، ص 583 ، ح . 776 ( 9 ) . ک : توجهات ولى‌عصر ( عج ) به علما و مراجع ، ص 146 - . 155 موفق و پيروز باشيد.