اگر حق الناسی بر عهده ی من باشد چه کنم؟

سلام علیکم
انسانى كه حقى را از كسى ضايع كرده، بايد به يكى از صورت‏هاى زير جبران كند:
الف. گناه مالى:
- اگر امر مالى بوده مثل اين كه پولى را از كسى غصب كرده، يا سرقت نموده، يا در معامله كم فروشى كرده، يا پول زيادترى گرفته است يا ...، در صورتى كه طرف را مى‏شناسيد، رضايتش را حاصل كنيد.
_ اگر صاحبش را نمى‏شناسيد يا مالى را از كسى برداشته ايد و اكنون به او دسترسى نداريد‏:
اگر از پيدا كردن صاحبش مأيوس هستيد، به گونه ای که در حال و در آینده می دانید به او دسترسی نخواهید داشت، بايد آن را از طرف صاحبش به فقير صدقه بدهيد و احتياط واجب آن است كه با اجازه مجتهد باشد.(1)
_ اگر از بعضي ها خجالت مي کشيد و يا به هر دليلي نمي توانيد به او بگوييد:
بايد به هر طريقى كه ممكن است، پول را به او برسانيد (به گونه ای که بفهمد مالک پول است) و لازم نيست بگوييد بابت چه چيز است (البته دروغ هم نگویید) و حتى مى‏توانيد به وسيله شخص ديگرى، به او برسانيد و يا به حساب بانكى او واريز كنيد يا ... (البته تاکید می کنیم که اولا باید مطمئن شوید به دست او رسیده است و دوما باید اطمینان کنید که او فهمیده است که آن پول مال خود اوست) و صدقه دادن كفايت نمى‏كند.(2)
ب. گناه آبرويى:
اما اگر حقى كه از ديگران ضايع كرده، جنبه آبرويى و عرضى داشته است (مثلاً غيبت كسى را كرده يا تهمت زده يا مسخره کرده است) در صورت امكان بايد رضايت آن شخص را حاصل كند و اگر گفتن به او موجب فساد مهمتري (مثل قتل يا زد و خورد و اختلاف شديد و...) مى‏شود، لازم نيست به او بگويد، بلكه بايد توبه واقعى كند و براى آن شخص طلب مغفرت نمايد. (3)
به عبارت دقیق تر در صورت امکان و عدم مفسده بايد حلاليت بطلبد، در غير اين صورت لازم است به قدري براي او کارهاي خير انجام دهد تا يقين به رضايت وي حاصل شود. (استفتاء جدید آیت الله مکارم«حفظه الله»کد رهگیری: 9405130189)

پانوشت ها
1. سيد محمدحسن بني هاشم خميني، توضيح المسائل مراجع، قم، دفترانتشارات اسلامي، چ17، 1388ش، ج1، ص928، م 2279.
2. دفتر همه مراجع، به نقل از کتاب پرسشها و پاسخهاى دانشجويى، دفتر نشر معارف، قم، ج‏16، ص 350.
3. سوال از دفتر مرجع عالي قدر حضرت آيت الله مکارم حفظه الله.