حکم شرعی و اثر لعن و تکفیر ناحق به دیگران چیست؟

موضوع مورد پرسش را در چند محور بررسي مي کنيم.



1. لعن، نفرين، تکفير و ناسزاي به ديگران از آن جهت که طرف مورد لعن، تکفير و ... مستحق چنين نسبتي نيست، طبيعي است که از نظر شرع مقدس اسلام و آموزه هاي ديني، مورد نهي است و برايش عذاب اخروي در نظر گرفته شده است. اين مسئله نه تنها از نظر شرع مقدس اسلام که احکامش از سرِ حکمت و مصلحت است، مورد پذيرش نيست که هيچ قانون بشري و غير الاهي نيز چنين مسائلي را مجاز نمي شمارند و به انسان اجازه نمي دهد که به حريم شخصيت شهروندان تجاوز کند و مرتکبان آنها را مورد پي گرد قانوني قرار مي دهند.



2. تعاليم ديني اسلام به ما مي آموزد که انسان هاي با ايمان، نه تنها چيزهايي را بر زبان نمي آورند که گناه باشد و حقي را از کسي تضييع کند که حتي حرف ها و سخناني که گناه نيست و بار منفي ندارد و در اصطلاح به آن لغو مي گويند را نيز بر زبان نمي آورند. قرآن کريم در اين باره مي فرمايد: براستى که مؤمنان رستگار شدند،... آنها که از لغو و بيهودگى روى ‏گردانند .[1] اين آيه مي گويد؛ در حقيقت مؤمنان آن چنان ساخته شده‏اند که نه تنها به انديشه‏هاى باطل و سخنان بى اساس و کارهاى بيهوده دست نمى‏زنند، بلکه به تعبير قرآن از آن روي گردانند، تا چه رسد به اين که به ناحق ديگران را مورد لعن و تکفير قرار دهند.



3. در آموزه هاي ديني ما علاوه بر آن که چنين کارهايي نهي شده است، رواياتي از پيشوايان دين وجود دارد که مي گويد؛ اگر لعني از کسي صادر شود که شخص لعن شده مستحق آن نباشد، اين لعن به فرد لعنت کننده باز مي گردد: وَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ لَعَنَ رَجُلٌ الرِّيحَ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) فَقَالَ لَا تَلْعَنِ الرِّيحَ فَإِنَّهَا مَأْمُورَةٌ وَ إِنَّهُ مَنْ لَعَنَ شَيْئاً لَيْسَ لَهُ بِأَهْلٍ رَجَعَتِ اللَّعْنَةُ عَلَيْهِ ؛[2] مردي در محضر رسول خدا (ص) باد را لعن کرد، رسول خدا فرمود باد را لعن نکن؛ چرا که او از طرف خدا مأمور است. و همانا کسي که چيزي را لعن کند که او مستحق لعنت نباشد، آن لعنت به شخص لعن کننده باز مي گردد.



در اين روايت چنان که پيدا است، باد مورد لعن و ناسزا قرار گرفته، نه انساني که حرمت و احترامش مانند حرمت خانه کعبه است. و اين بيانگر آن است که انسان بايد مواظب رفتار و گفتار خويش باشد، و بدون دليل و حجت شرعي نسبت به کاري اقدام نکند به ديگران قضاوت نکند.



4. البته تذکر اين نکته ضروري به نظر مي رسد که لعن نسبت به افرادي که به اذيت و آزار اولياي خدا پرداخته اند، مجاز که رجحان نيز دارد. اما آنچه را که بيان شد، با توجه به پرسش مطرح شده درباره کساني است که به ناحق ديگران را مورد لعن قرار مي دهند و تکفير مي کنند و شخصيت حقيقي و حقوقي افراد را به چالش مي کشند، نه کساني که رسولان و اولياي الاهي را مورد اذيت و آزار قرار داده اند که آنها مورد لعن خدا و لعن کنندگانند: کسانى که دلايل روشن، و وسيله هدايتى را که نازل کرده‏ايم، بعد از آنکه در کتاب براى مردم بيان نموديم، کتمان کنند، خدا آنها را لعنت مى‏کند و همه لعن ‏کنندگان نيز، آنها را لعن مى‏کنند.[3]



[1] مؤمنون، 3، در حقيقت لغو همان گونه که بعضى از مفسران بزرگ گفته‏اند؛ هر گفتار و عملى است که فايده قابل ملاحظه‏اى نداشته باشد ، مکارم، ناصر، تفسير نمونه، ج ‏14، ص 195، دارالکتب الاسلامية، تهران، 1372ش.

[2] کليني، کافي، ج 8، ص 69، دارالکتب الاسلامية، تهران، 1368ش.

[3] بقره، 159.