در ابتدای اسلام، گویا حکومت های اسلامی مالیات را از تمام مناطق جمع آوری کرده و بیشتر آن را در پایتخت مصرف می کردند. آیا این عادلانه بود؟

در صدر اسلام و دوران حکومت پيامبر اسلام(ص)؛ اداره امور بيت المال از ناحيه آن حضرت محدود به 10 سال بود، و از طرفي در آن دوران، در «عمل» نه امکان شناسايي همه واجدين شرايطِ دريافت از بيت المال وجود داشت، و نه امکان ...جمع آوري همه اموال، و نه امکان پرداخت به همه واجدين شرايط در دورترين نقاط قلمروي پهناور اسلام. اينها محدوديت هايي بود که هم منابع تأمين کننده بيت المال و هم مصارف آن محدود به شهر مدينه و اطراف آن باشد، ولي با اين وجود؛ شيوه آن حضرت در گردآوري، حفظ و نگهداري، تقسيم و مصرف بيت المال قانون عدل و انصاف بوده است؛ چنان که امام صادق(ع) مي فرمايد: «رسول خدا(ص) زکات روستاييان را ميان روستاييان، و زکات شهر نشينان را ميان شهر نشينان تقسيم مي کرد». پس از پيامبر اسلام(ص)؛ امام علي(ع) نيز در تقسيم غنيمت ها و ساير اموال بيت المال، قانون عدل و انصاف را رعايت مي کردند و مردم مکاني را به مردم مکان ديگر ترجيح نمي دادند، و علاوه بر مدينه، شهرهاي ديگر را هم از اموال بيت المال سهيم مي کردند؛ چنان که اين بخش از عهدنامه امام علي(ع) به مالک اشتر به وضوح گوياي آن است که تنها گرفتن ماليات از مردم ساکن در نقاط غير پايتخت مورد نظر ايشان نبوده، بلکه توجه به آبادسازي همان مناطقي که ماليات از آن جا گردآوري شده بود به عنوان اولويتي مهم تر به شمار آمده بود: «بايد بيش از آن که درباره گردآورى ماليات مي انديشى، در فکر آبادىِ زمين باشى؛ زيرا ماليات جز از طريق آبادى زمين به دست نيايد؛ و هر کس بدون آباد کردن زمين ماليات طلب کند، شهرها را ويران و بندگان را هلاک سازد». با اين وجود، با توجه به حضور حضرتشان در پايتخت، تقسيم عادلانه ثروت بيشتر به چشم آمده و گزارش مي شد: 1. به هنگام تقسيم اموال، دو زن نزد على(ع) آمدند، يکى عرب و ديگرى از غير عرب. امام به هر يک، بيست و پنج درهم و پيمانه اى خوراک داد. زن عرب گفت: «اى اميرالمؤمنين! من زنى عرب هستم و او غير عرب!» على(ع) فرمود: «به خدا سوگند! من در اين غنايم، براى فرزندان اسماعيل حقّى بيش از فرزندان اسحاق نمي بينم». 2. فَضالة بن عبدالملک از کريمه طابيّه دختر همّام چنين نقل مي کند: «در کوفه، على(ع) ميان ما قرمزدانه تقسيم مي کرد». فضاله مي گويد: «اين را نشانه دادگرىِ حضرت على دانسته ايم». 3. امام على(ع) فرمود: «[در دوران حکومت من‏] هيچ کس در کوفه شب را به روز نمي رسانَد، مگر اين که زندگى آسوده اى دارد. فروپايه ترينِ مردم نان گندم مي خورَد، سايبانى دارد، و آب گوارا مي نوشد».