زندگی امام باقر علیه‌السلام چگونه بود؟

باسلام خدمت شما پرسشگر محترم حضرت امام محمد الباقر عليه‌السلام امامي است که همه لحظات عمر با برکتش، در راه ارشاد و هدايت انسان‌ها به پايان رسيد. امام باقر حضرت امام محمد الباقر عليه‌السلام امامي است که همه لحظات عمر با برکتش، در راه ارشاد و هدايت انسان‌ها به پايان رسيد. امامي که از زمينه‌سازي‌هاي پدرش امام سجاد عليه‌السلام در راستاي معرفي مکتب تشيع و مبارزه با طاغوت زمان بهره‌برداري بسيار کرد، و با تربيت شاگردان برجسته، و تبيين فقه ناب اسلام و اهل بيت ـ عليهم السلام ـ بزرگترين قدم را براي شناسايي تشيع و مکتب اهل بيت ـ عليهم السلام ـ برداشت. او در سن چهار سالگي در کربلا و ماجراي عاشوراي حسيني حضور داشت، و در سفر کوفه و شام همراه پدر، همة سختي اين سفر را تحمل کرد، و بر اساس فرهنگ عاشورا تربيت شد. او تجسمي از ارزش‌هاي والاي انساني و کمالات اخلاقي بود، پيامبر اکرم صلي‌الله‌عليه‌وآله از او ياد و تجليل فراواني نموده است؛ جابر بن عبدالله انصاري مي‌گويد: از رسول خدا عليه‌السلام شنيدم فرمود: اي جابر! تو به مردي از خاندان من مي‌رسي که همنام و همشکل من است، علم را مي‌شکافد و تفسير و توضيح مي‌دهد.[1] زندگي امام باقر عليه‌السلام را مي‌توان در سه بخش بيان نمود: 1- امام باقر عليه‌السلام در عصر پدر (38 سال). 2- دوران امامت (20 سال). 3- نمونه‌اي از گفتار و رفتار امام باقر عليه‌السلام. بخش اول: اسم مبارک آن حضرت محمد ـ لقبش باقر، شاکر و امين. کنيه‌اش ابوجعفر، نام پدر گراميش علي بن الحسين عليه‌السلام و نام مادر بزرگوارش فاطمه دختر امام حسن مجتبي عليه‌السلام (در اول رجب سال 57 هـ . ق در مدينه النبي متولد و در سال 114 هـ . ق در همان شهر شهيد و از دنيا رفت. او از دو طرف نَسَبش به هاشم مي‌رسيد و هم از دو طرف نسبش به امام علي عليه‌السلام مي‌رسيد، و قبر شريفش مدينه، در قبرستان[2] بقيع کنار قبر پدر بزرگوارش امام سجاد عليه‌السلام مي‌باشد. دوران عمر شريفش: (1 - سه سال و شش ماه و ده روز با جدّ بزرگوارش امام حسين عليه‌السلام . 2 - سي و چهار سال و پانزده روز با پدرش امام سجاد عليه‌السلام . 3 - نوزده سال و ده ماه و 12 روز مدت امامت). امام صادق عليه‌السلام در بارة مقام مادر امام باقر عليه‌السلام فرموده است: کانت صديقه لم تدرک في آل الحسن امرأهٌ مثلها [3] او يک صديقة راستگو و راستکردار بود و در خاندان امام حسن عليه‌السلام بانويي مانند او يافت نمي‌شود. بخش دوم و سوم: دوران امامت امام باقر عليه‌السلام : در محرم سال 95 هـ . ق پس از شهادت پدر بزرگوارش امام سجاد عليه‌السلام دوران امامت امام باقر عليه‌السلام هنگامي که 38 سال از عمر شريفش مي‌گذشت، آغاز گرديد و تا ذيحجه 114 هـ . ق حدود 20 سال طول کشيد و امام باقر عليه‌السلامدر اين مدت در مدينه زندگي مي‌کرد و خلفاي عصرش به ترتيب چنين بودند: 1 - وليد بن عبدالملک، که حدود پنج ماه از امامت امام باقر عليه‌السلام در عصر خلافت او واقع شد. 2 - سليمان بن عبدالملک، از سال 96 تا 99 هـ . ق که چهار سال و دو ماه از امامت امام باقر عليه‌السلام در اين عصر بود. 3 - عمر بن عبدالعزيز، از سال 99 تا 101 که دو سال و پنج ماه از امامت امام باقر عليه‌السلام با اين عصر مصادف شد. 4 - يزيد بن عبدالملک، از سال 101 تا 105 هـ . ق که چهار سال و دو ماه از امامت امام باقر عليه‌السلام در اين عصر بود. 5 - هشام بن عبدالملک از سال 105 تا 114 هـ .ق که حدود 9 سال بخش آخر امامت امام باقر عليه‌السلام در اين عصر پر‌ آشوب واقع شد، و سرانجام به دستور او توسط والي مدينه مسموم شد و به شهادت رسيد.[4] تأسيس حوزه علميه و نهضت فرهنگي تشيّع: امام باقر عليه‌السلام دريافته بود که فرهنگ تشيع در انزوا قرار گرفته و زير چکمه جلادان اموي، بي‌رمق مانده است، از اين رو لازم بود به يک انقلاب وسيع فرهنگي دست بزند و با تشکيل حوزة علميه و تربيت شاگردان برجسته، فقه آل محمد عليه‌السلام و خط فکري تشيع را آشکار سازد و آن حضرت به خوبي مي‌دانست که همين موضوع زمينة‌ عميق و بنيان کن براي مبارزه با طاغوتيان خواهد شد، و در دراز مدت، شيعيان را به صحنه مي‌آورد، و مکتب اهل بيت ـ عليهم السلام ـ را زنده خواهد کرد. لذا امام باقر عليه‌السلام زمينه‌سازي بسيار عميق و خوبي را در اين راستا نمود و پس از او فرزند برومندش امام صادق عليه‌السلام با تشکيل حوزة علمية چهار هزار شاگردي آن را به ثمر رسانيد و به عنوان يک دانشگاه عظيم اسلامي، در تاريخ اسلام آشکار و ماندگار ساخت. بنابراين مي‌توان گفت: امام باقر عليه‌السلام مؤسس و بنيانگذار حوزة علمية شيعه و نهضت فکري و انقلاب فرهنگي تشيع بود.[5] امام باقر عليه‌السلام شاگرداني مانند: محمد بن مسلم، زراره بن اعين، ابوبصير، بريد بن معاويه را تربيت کرد که امام صادق عليه‌السلام فرمود: اين چهار نفر مکتب و احاديث پدرم را زنده کردند. و فرمود: صلوات خدا بر آنها در حال زندگي وپس از مرگ[6]. يکي از شاگردان پرورش يافتة امام باقر عليه‌السلام يعني جابر بن يزيد جُعفي پس از هيجده سال کسب علم و آموختن هفتاد هزار حديث از محضر امام باقر عليه‌السلام هنگام وداع از آن حضرت (براي مراجعت به کوفه) از ايشان تقاضاي حديث و پند و نصيحت مي‌کند! امام باقر عليه‌السلام مي‌فرمايد: بعد از هيجده سال کسب علم و کمال بس نيست؟ جابر عرض مي‌کند: آري شما دريايي هستيد که آبش تمام نمي‌شود و به قعر آن نمي‌توان رسيد. امام باقر عليه‌السلام مي‌فرمايد: سلام مرا به شيعيانم برسان و به آنها اعلام کن بين ما و خداوند هيچ خويشاوندي نيست، و به پيشگاه خداوند کسي نزديک نگردد مگر در پرتو اطاعت و پيروي، اي جابر کسي که خدا را اطاعت کند و ما را دوست بدارد، او دوست ما خواهد بود، و کسي که نافرماني خدا کند دوستي ما به حال او سودي نخواهد بخشيد.[7] پي نوشت ها: [1] - اصول کافي، ج 1، ص 469. [2] - الارشاد شيخ مفيد، ترجمة حاج سيدهاشم رسولي محلاتي، انتشارات علميه الاسلاميه، چاپ دوم، قطع وزيري، ص 156. [3] - اصول کافي، ج 1، ص 496. [4] - اقتباس از تتمه المنتهي، ص 73 تا 90 از تاريخ يعقوبي آدرس داده شده. [5] - گرچه اساس تشيع در عصر رسول خدا صلي‌الله‌عليه‌وآله پي‌ريزي شد ولي حکومت ننگين بني‌اميه اين اساس را درهم ريخت، امام باقر عليه‌السلام آن را نوسازي کرد. [6] - بهجه الآمال، ج 4، ص 69 (به نقل از سيرة چهارده معصوم، محمد محمدي اشتهاردي، ص 463، نشر مطهر، 1378، قطع وزيري). [7] - سفينه البحار، ج 2، ص 142، بحار، ج 78، ص 183. موفق و پيروز باشيد.