عقیده داشتن به آن چه مکافات و مجازات دارد آیا درست است یا نه؟

اولين اصل از اصول ديني ما خداپرستان، توحيد است و توحيد مراتب مختلفي از جمله توحيد ذاتي، توحيد در صفات، توحيد افعالي، توحيد در ربوبيت و ...دارد. شناخت اين مراتب و اعتقاد و ايمان نسبت به همه آنها بر همه خداپرستان لازم و ضروري است. در اينجا متناسب با سؤال شما به بحث توحيد در ربوبيت خداوند متعال مي پردازيم. از جمله روابطي که بين خدا و خلق، لحاظ مي شود اينست که مخلوقات نه تنها در اصل وجود و پيدايششان نيازمند به خدا هستند. بلکه همه شئونِ وجودي آنها وابسته به خداي متعال است و هيچ گونه استقلالي ندارد و او به هر نحوي که بخواهد در آنها تصرف مي کند و امورشان را تدبير مي نمايد. هنگامي که اين رابطه را به صورت کلي در نظر بگيريم مفهوم ربوبيّت، انتزاع مي شود که لازمه آن تدابير امور است و مصاديق فراواني، مانند حفظ و نگهداري کردن، حيات بخشيدن و ميراندن، روزي دادن، به رشد و کمال رساندن، راهنمايي کردن و مورد امر و نهي قرار دادن و... دارد. شئون مختلف ربوبيّت را مي توان به دو دسته کلي تقسيم کرد: ربوبيّت تکويني که شامل اداره امور همه موجودات و تأمين نيازمندي هاي آنها و در يک کلمه «کارگرداني جهان» مي شود، و ربوبيّت تشريعي که اختصاص به موجودات ذي شعور و مختار دارد و شامل مسائلي از قبيل فرستادن انبياء و نازل کردن کتب آسماني و تعيين وظايف و تکاليف و جعل احکام و قوانين مي گردد. حاصل آنکه: ربوبيّت مطلقه الهي بدين معني است که مخلوقات در همه شئون وجودي، وابسته به خداي متعال هستند وابستگي هايي که به يکديگر دارند سرانجام، به وابستگي همه آنها به آفريننده، منتهي مي شود و اوست که بعضي از آفريدگان را بوسيله بعضي ديگر اداره مي کند و روزي خواران را بوسيله روزي هايي که مي آفريند روزي مي دهد، و موجودات ذي شعور را با وسايل دروني (مانند عقل و ساير قواي ادراکي) و با وسايل بيروني (مانند پيامبران و کتب آسماني) هدايت مي کند و براي مکلفين، احکام و قوانيني وضع، و وظايف و تکاليفي تعيين مي کند.(1) بعد از توضيح درباره ربوبيت خداوند متعال، در خصوص نزول باران هم بايد بگوييم که خداوند متعال در آيات متعددي نزول باران و فراهم سازي مقدمات آنرا به خود نسبت مي دهد چنانکه مي فرمايد:«وَ اللَّهُ الَّذي أَرْسَلَ الرِّياحَ فَتُثيرُ سَحاباً فَسُقْناهُ إِلي‏ بَلَدٍ مَيِّتٍ فَأَحْيَيْنا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها کَذلِکَ النُّشُور» (2)«خداوند کسي است که بادها را فرستاد تا ابرهايي را به حرکت درآورند سپس ما اين ابرها را به سوي زمين مرده‏اي رانديم و به وسيله آن، زمين را پس از مردنش زنده مي‏کنيم رستاخيز نيز همين گونه است.» در اين آيه به چرخه‏ توليد بادهاي باران ‏زا اشاره شده است؛ بادها قطعات ابر را از درياها به سوي زمين‏هاي خشک و تشنه مي‏رانند و آنها را بر صحنه‏ي آسمان مي‏گسترانند، سپس آن را متراکم و باران زا مي‏سازند. در اين آيه و آيات مشابه انجام اينگونه امور مادي نيز به خداوند متعال نسبت داده شده تا مؤمنان را متوجه توحيد در ربوبيت نمايد. اما نکته اي که در اينجا لازم به ذکر است اين است که مقتضاي توحيد در ربوبيت اين است که همه تدبيرها در نهايت به خداوند متعال ختم مي شوند و هيچ مؤثري در اين عالم به صورت مستقل وجود ندارد. اما به صورت غير مستقل و وابسته اسباب و عوامل مختلفي در اين عالم وجود دارند که تاثيرگذار و تدبير کننده هستند. اما به اذن الهي و وابسته به خداوند متعال نه مستقل. بنابراين، توحيد در تدبير و تأثير، به معناي بي تأثير دانستن موجودات وتأثير گذاري مستقيم و بي واسطه خداوند نيست. بلکه به معناي آن است که علل و اسباب طبيعي در عين آنکه داراي تأثير واقعي هستند، اما تأثير آنها با جعل واراده خداوند صورت مي‏گيرد. خورشيد و ماه واقعاً نور افشاني مي‏کنند و آتش حقيقتاً مي‏سوزاند، اما همگي مظهر و آيينه اراده و امر خداوند هستند. بعد از مقدمات مذکور در خصوص پيش بيني هايي که در خصوص آب و هوا صورت مي گيرد بايد بگوييم که کيفيت پيش بيني هاي متداول اينگونه است که محققان امور هواشناسي جديدترين اطلاعات واصله درباره فشار هوا، وزش باد و دماي هوا را در ارتباط با يکديگر در نظر گرفته و محاسبه مي کنند و در پايان به عنوان نتايج کار خود مي توانند هواي چند ساعت و حتي چند روز آينده را پيشگويي کنند. اينگونه پيشگويي هوا که از طريق محاسبه ارقام و اعداد مختلف با يکديگر به دست مي آيد، در سراسر جهان شيوه اي بسيار متداول است. روشن است که اينگونه محاسبات که بر اساس امور تجربي انجام مي پذيرد و به صورت ظني و غير قطعي است منافاتي با توحيد خداوند متعال ندارد. زيرا اين محاسبات بوسيله همان علل و اسبابي انجام مي گيرد که خود خداوند متعال اين اسباب و علل را وضع کرده و گرچه در نهايت تدبير آسمان و زمين به خداوند متعال بر مي گردد. اما در اين ميان خداوند متعال علل و اسبابي را براي اجراي امور قرار داده است. البته اگر کسي معقتد باشد که تاثير اين علل و عوامل مستقل از خداوند متعال است و صرفا به طبيعت مستند است اين شخص در توحيد ربوبيت دچار مشکل است. شخص موحد در عين اعتقاد به علل و عوامل طبيعي اين علل را مستقل از خداوند متعال نمي داند و لذا آنگاه که عوامل طبيعي بارش باران را پيش بيني نمي کنند شخص موحد با دعا و مناجات و خواندن نماز باران رحمت الهي را بر زمين جاري مي سازد و اين امر بيانگر اين است که تأثير عوامل طبيعي در سايه اراده و خواست الهي و در طول تدبير و ربوبيت الهي قرار دارند نه اينکه در عرض خداوند متعال و به صورت مستقل نقشي داشته باشند. پي نوشت ها: 1. ر.ک: آيت الله مصباح يزدي، آموزش عقايد، تهران، شرکت چاپ و نشر بين الملل سازمان تبليغات اسلامي، 1384ش، ص 83. 2. فاطر(35) آيه 9.