فلسفه ی سهم امام و سهم سادات را در مصرف خمس بفرمایید

باسلام خدمت شما پرسشگر محترم
شکي نيست که پيامبر اسلام(ص) براي راهنمايي مردم، هيچ گونه مزدي از آنان نخواسته؛ بلکه پاداش خود را از خداوند خواسته است:(و ما اسئلکم عليه من اجران اجري الاعلي الله)؛(1) اگر در بعضي از آيات قرآن دوستيِ خاندان پيامبر مزد رسالت معرفي شده:(قل لا اسئلکم عليه اجراً الا المودْ في القربي)؛(2) بدين جهت است که اين دوستي خدمت ديگري به مردم است؛ زيرا دوستي اين خاندان موجب هدايت مي‏شود.
(ما سئلتکم من اجر فهو لکم)؛(3) آن چيزي که به عنوان اجر (دوستي ذوي القربي) درخواست شده، به نفع شما است. بنابراين، مزد رسالت پيامبر(ص) خمس نيست؛ بلکه محبت اهل بيت اوست.
خمس به سهم سادات و سهم امام تقسيم مي‏شود. سهم سادات را بايد فقط به سيد فقير داد. سهم امام را با اجازه از مرجع تقليد، مي‏توان در راه تبليغ اسلام هزينه نمود.
بنابراين يکي از وظايف امت در قبال امامان (ع) حب و دوستي نسبت به آنان است و روايات بسياري در اين باره از منابع شيعه و سني نقل کرديده. از جمله اين روايت است، پيامبر مي فرمايد:
آگاه باشيد هر کس با محبت آل محمد بميرد شهيد از دنيا رفته و هرکس با دشمني و عداوت آل محمد از دنيا برود کافر از دنيا رفته است. (4)
قرآن نيز به مردم توصيه مي کند که نسبت به اهل بيت رسول خدا (ص)، محبت ورزند: قل لا اسئلکم عليه اجراً الا المودة في القربي . بگو در برابر انجام رسالتم، خواستار اجر و پاداشي از شما نيستم جز اينکه به خاندانم دوستي کنيد و مهر بورزيد (5)
مسلماً منافع و اثرات ثمر بخش اين دوستي ومودت باز هم به خود مسلمانان باز خواهد گشت. چنان که قرآن مي فرمايد:
اي رسول بگو آنچه از شما به عنوان مزد رسالتم خواستم، يعني دوستي با اهل بيتم، آنهم براي خود شماست، همانا اجر من با خداست و او بر همه چيز گواه است. (6)
پيامبر در واقع با اين درخواست مي خواهد موضوع امامت و رهبري ائمه (ع) را پس از خود در ميان مردم تحکيم بخشد، که همان ادامه هدايت و سرپرستي مردم توسط معصومين از آن محمد (ص) است. و گرنه اجر و مزد رسالت پيامبر چيزي نيست که با فراهم شدن امکانات مادي و بذل مال از سوي مردم قابل پرداخت باشد. بنابراين جز خداوند کسي نمي تواند پاداش حقيقي خدمات و زحمات و رنجهايي که رسول اکرم (ص) در طريق هدايت مردم متحمل گشته بپردازد.
نکته مهمي که بايد بدان توجه کرد اينست که در اسلام، پيامبر و ائمه (ع) مسئوليت رهبري و سرپرستي مسلمانان را هم از بعد مذهبي و هم سياسي و اجتماعي بر عهده دارند و قطعاً هر عقل سليمي مي پذيرد که فردي که رهبر و حاکم جامعه است بايد از يک سري امکانات مادي برخوردار باشد تا بتواند به ادراة امور بپردازد و اين ارتباطي با امر رسالت که خداوند مي فرمايد پاداش زحمات و رنجهاي تو در امر پيامبري و هدايت مردم بر من است ندارد. چرا که هرگز از سوي مردم قابل پرداخت نبوده و نيست، بلکه تعلق خمس به پيامبر و ائمه بدان جهت است که دست اين بزرگواران را در خدمت رساني بيشتر به مردم نيازمند از نظر مادي و تقويت امور ديني که هزينه هايي را در بر دارد، باز گذارد. و از آنجايي که مصرف زکات در مورد سادات حرام است. خداوند مصرف خمس را براي آنان مقرر فرموده است. امام صادق (ع) مي فرمايد: خداوند هنگامي که زکات را بر ما حرام کرد، خمس را براي ما قرار داد. بنابراين زکات بر ما حرام و خمس بر ما حلال است. (7)
نص صريح قرآن کريم هم به موضوع پرداخت خمس از سوي مسلمين اشاره دارد و در اين باره مي فرمايد:
بدانيد هر گونه غنيمتي که به شما رسد خمس آن (يک پنجم) متعلق به خداوند و پيامبر (ص) و ذي القربي (امامان اهل بيت) و يتيمان و مسکينان و در راه ماندگان است، اگر شما به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدايي حق از باطل روز درگيري دو گروه (درگيري جنگ بدر) نازل کرديم ايمان آورده ايد (8)
لذا طبق مقررات الهي نيازمندان غير سادات مي توانند مخارج سال خود را از محل وجوهات زکات دريافت کنند ولي از خمس محرومند و نيازمندان سادات مننها مي توانند از محل خمس نيازهاي خود را برطرف کنند و حق استفاده از زکات را ندارند.
اما نکته قابل توجه در اين باره اين است که پرداخت خمس به جهتي تأييد همان درخواست نبوي مبني بر دوستي اهل بيت از سوي مردم است. زيرا ياري دادن پيامبر و امام معصوم از نظر مادي در جهت تقويت و نشر حقايق ديني و برطرف کردن نيازمنديهاي مادي سادات مستمند در واقع گامي است در طريق دوستي و محبت پيامبر و اهل بيت (ع).

پي نوشت ها:
1. سوره هود، آيه 11.
2. سوره شوري، آيه 42.
3. سوره سبأ، آيه 47.
4.تفسير کشاف، ج4، ص220-221، بنقل از تفسير نمونه، ج20، ص414ـ415
5. شوري، 23
6. سيأ، 47
7. وسايل الشيعه، ج6، بخش خمس، بنقل از تفسير نمونه، ج7، ص175
8. انفال 41
موفق و پيروز باشيد.