منظور از زدن شیاطین با شهاب مبین چیست؟

باسلام خدمت شما پرسشگر محترم «وَ حَفِظْناها مِنْ کُلِّ شَيْطانٍ رَجيمٍ * إِلاَّ مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهابٌ مُبينٌ؛[حجر/??و??] و آن را از هر شيطان رانده شده ‏اى حفظ کرديم * مگر آن کس که استراق سمع کند (و دزدانه گوش فرا دهد) که «شهاب مبين» او را تعقيب مى ‏کند (و مى ‏راند)» ?- بعضى مانند نويسنده تفسير فى ظلال به راحتى از اين آيات و مانند آن گذشته و به عنوان اينکه اينها حقايقى است که درک آن براى ما ممکن نيست و بايد به آنچه در عمل واقعى ما در اين زندگى مؤثر است بپردازيم به تفسير اجمالى قناعت کرده، و از توضيح و تبيين اين مساله صرف نظر نموده است. او چنين مى ‏نويسد: شيطان چيست؟ و چگونه مى ‏خواهد استراق سمع کند؟ و چه چيز را استراق مى ‏کند؟ همه اينها از غيبهاى الهى است که از خلال نصوص نمى ‏توان به آن دست يافت، و پرداختن به آن نتيجه‏ اى ندارد، زيرا بر عقيده ما چيزى نمى ‏افزايد، و جز اشتغال فکر انسان به امرى که به او ارتباط خاصى ندارد و او را از انجام عمل حقيقيش در اين زندگى باز مى ‏دارد ثمره ‏اى نخواهد داشت، به علاوه درک تازه اى نسبت به حقيقت جديدى به ما نمى ‏دهد! ?- جمع قابل توجهى از مفسران، مخصوصا مفسران پيشين، اصرار دارند که معنى ظاهرى آيات را کاملا حفظ کنند: سماء اشاره به همين آسمان است، و شهاب اشاره به همين شهاب است (همين سنگريزه‏ هاى سرگردانى است که در اين فضاى بيکران در گردشند و گاه گاه که در حوزه جاذبه زمين قرار مى ‏گيرند و به سوى زمين کشيده مى ‏شوند و بر اثر سرعت برخورد با امواج هوا، داغ و سوزان و شعله ‏ور و خاکستر مى‏ شوند). و شيطان همان موجودات خبيثه متمردند که مى ‏خواهند به آسمانها بروند و گوشه ‏اى از اخبار اين عالم ما که در آسمانها منعکس است، از طريق استراق سمع (گوش دادن مخفيانه) در يابند، و به دوستان خود در زمين برسانند، ولى شهابها همچون تير به سوى آنها پرتاب مى ‏شوند و آنها را از رسيدن به اين هدف باز مى‏ دارند. ?- جمعى ديگر از مفسران مانند مفسر عاليقدر مؤلف الميزان و طنطاوى در تفسير الجواهر تعبيرات آيات فوق را از قبيل تشبيه و کنايه و ذکر امثال و به اصطلاح بيان سمبوليک دانسته، و اين تشبيه و کنايه را به صورتهاى گوناگونى بيان داشته ‏اند: الف: در تفسير الميزان چنين مى ‏خوانيم: منظور از آسمان که جايگاه فرشتگان است، يک عالم ملکوتى و ما وراء طبيعى است، که از اين جهان محسوس، برتر و بالاتر است، و منظور از نزديک شدن شياطين به اين آسمان براى استراق سمع و پرتاب کردن شهب به آنها آنست که آنها مى ‏خواهند به جهان فرشتگان نزديک شوند تا از اسرار خلقت و حوادث آينده آگاهى يابند، ولى آنها شياطين را با انوار معنوى ملکوتى که تاب تحمل آن را ندارند مى رانند. ب: طنطاوى در تفسير معروف خود، گاه مى‏ گويد: آن گروه از دانشمندان حيله‏ گر و رياکار و مردم عوامى که از آنها پيروى مى‏ کنند شايستگى و اهليت آن را ندارند که از عجائب آسمانها و شگفتيهاى عالم بالا و کرات بى ‏کرانش و نظم و حسابى که بر آنها حکومت مى ‏کند، آگاه شوند، خداوند اين علم و دانش را از آنها ممنوع ساخته، و اين آسمان پر ستاره زيبا و مزين را با آن همه اسرارش در اختيار کسانى گذاشته که عقل و هوش و اخلاص‏ و ايمان دارند. طبيعى است که گروه اول از نفوذ در اسرار اين آسمان منع مى ‏شوند، و هر شيطان رانده شده درگاه الهى، خواه از جنس بشر باشد يا غير بشر، حق وصول به اين حقايق را ندارد، و هر گاه به آن نزديک شود رانده و مطرود مى‏ گردد، اين گونه افراد ممکن است سالها زندگى کنند و بعد بميرند ولى هرگز به اين اسرار، دست نيابند، آنها چشمهاى باز دارند و ليکن چشم آنها قدرت ديد اين حقايق را ندارد، مگر نه اين است که علم را جز عاشقانش و جمال را جز عارفانش درک نمى ‏کنند و نمى‏ بينند ج: بعضى ديگر گفته ‏اند که اکتشافات اخير نشان داده که يک سلسله امواج نيرومند راديويى از فضاهاى دور دست، مرتبا پخش مى ‏شود که مى ‏توان آنها را در کره زمين با دستگاههاى گيرنده مخصوص به خوبى گرفت، هيچکس بدرستى نمى‏ داند سرچشمه اين امواج فوق العاده نيرومند کجاست؟ ولى دانشمندان مى ‏گويند احتمال قوى دارد که در کرات دور دست آسمانى موجودات زنده فراوانى هستند که از نظر تمدن از ما بسيار پيشرفته‏ ترند و به همين دليل مى ‏خواهند اخبارشان را در جهان پخش کنند و در آن اخبار مسائلى است که براى ما تازگى دارد، موجوداتى که آنها را پرى مى ‏ناميم مى ‏کوشند، از اين امواج استفاده کنند، ولى اشعه نيرومندى آنها را بدور مى ‏راند. نتيجه بحث: ?- ممکن است منظور از آسمان در اينجا کنايه از مقام قرب خدا بوده باشد همانگونه که در آيه ?? سوره فاطر مى‏ خوانيم «إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّيِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ؛ سخنان پاکيزه به سوى او بالا مى ‏روند و عمل صالح را ترفيع مى ‏دهد». روشن است که اعمال صالح و سخنان پاکيزه چيزى نيستند که به سوى اين آسمان بالا روند بلکه به سوى مقام قرب خدا پيش مى ‏روند و عظمت و رفعت معنوى مى ‏يابند. ?- نجوم (ستارگان) نيز يک مفهوم مادى دارد که همين ستارگانى هستند که در آسمان ديده مى ‏شوند، و يک مفهوم معنوى که اشاره به دانشمندان و شخصيتهايى است که روشنى بخش جوامع انسانى هستند، و همان گونه که مردم راه خود را در شبهاى تاريک در بيابانها و بر صفحه اقيانوسها بوسيله ستارگان پيدا مى ‏کنند، توده‏ هاى جمعيت در اجتماعات انسانى نيز راه زندگى و سعادت و حيات را به کمک اين دانشمندان و رهبران آگاه و با ايمان مى ‏يابند. براي آگاهي بيشتر ر.ک : تفسير نمونه، آية الله ناصر مکارم شيرازى و همکاران، ج?، ص ???ـ???.