چرا حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها شبانه دفن شدند؟ آیا فقط به این دلیل بود که نامحرمان جسد ایشان را نبینند؟

سلام وقت بخير دفن شبانه، نماز بدون حضور و اطلاع خليفه، قبر پنهان، اسرارى است که در درون خود پيام‌ها دارند. درست است که فاطمه اين چنين خواست و اين گونه وصيت کرد؛ ولى چه اتفاقى افتاده است که زهرا سلام الله عليها وصيت تاريخي‌اش را با اين در خواست‌ها به پايان مى‌برد؟! مگر نه اين است که خشم و ناراحتي‌اش را نسبت به دشمنانش اظهار مى‌کند و در واقع چندين پرسش را در برابر نگاههاى تيز بين مورخان و آيندگان مى‌گذارد تا به پرسند: چرا قبر فاطمه پنهان است؟ و چرا دختر پيامبر شبانه و پنهانى دفن شد؟ و چرا علي عليه السلام بدون اطلاع ابوبکر و عمر بر وى نماز خواند؟ و… آيا کسى که جانشين پيامبر بود ( آن گونه که خود ادعا کرده‌اند) شايستگى نماز خواندن بر وى را نداشت؟ آري، فاطمه وصيت کرد که او را شبانه دفن نموده و هيچ يک از کسانى را که بر وى ستم کرده‌اند، خبر نکنند، و اين بهترين سند براى شيعه است تا ثابت کنند که صديقه شهيده مظلوم از دنيا رفته و از افرادى که بر وى ستم کرده‌اند، هرگز راضى نشده است. روايات فراوانى در کتاب‌هاى شيعه و سنى بر اين مطلب دلالت دارد که به اختصار چند روايت را ذکر مى‌کنيم: دفن شبانه، در روايات اهل سنت: محمد بن اسماعيل بخارى مى‌نويسد: وَعَاشَتْ بَعْدَ النبي صلى الله عليه وسلم سِتَّةَ أَشْهُرٍ فلما تُوُفِّيَتْ دَفَنَهَا زَوْجُهَا عَلِيٌّ لَيْلًا ولم يُؤْذِنْ بها أَبَا بَکْرٍ وَصَلَّى عليها. فاطمه زهرا سلام الله عليها، شش ماه پس از رسول خدا (ص) زنده بود، زمانى که از دنيا رفت، شوهرش علي عليه السلام او را شبانه دفن کرد و ابوبکر را با خبر نساخت.(1) ابن قتيبه دينورى در تأويل مختلف الحديث مى‌نويسد: وقد طالبت فاطمة رضي الله عنها أبا بکر رضي الله عنه بميراث أبيها رسول الله صلى الله عليه وسلم فلما لم يعطها إياه حلفت لا تکلمه أبدا وأوصت أن تدفن ليلا لئلا يحضرها فدفنت ليلا. فاطمه از ابوبکر ميراث پدرش را خواست، ابوبکر نپذيرفت، قسم خورد که ديگر با او (ابو بکر) سخن نگويد و وصيت کرد که شبانه دفن شود تا او (ابوبکر) در دفن وى حاضر نشود.(2) عبد الرزاق صنعانى مى‌نويسد: عن بن جريج وعمرو بن دينار أن حسن بن محمد أخبره أن فاطمة بنت النبي صلى الله عليه وسلم دفنت بالليل قال فرَّ بِهَا علي من أبي بکر أن يصلي عليها کان بينهما شيء. فاطمه دختر پيامبر شانه به خاک سپرده شد، تا ابوبکر بر وى نماز نخواند؛ چون بين آن دو اتفاقاتى افتاده بود. و در ادامه نيز مى‌گويد: عبد الرزاق عن بن عيينة عن عمرو بن دينار عن حسن بن محمد مثله الا أنه قال اوصته بذلک از حسن بن محمد بن نيز همانند اين روايت نقل شده است؛ مگر اين که در اين روايت قيد شده است که خود فاطمه اين چنين وصيت کرده بود.(3) و ابن بطال در شرح صحيح بخارى مى‌نويسد: أجاز أکثر العلماء الدفن بالليل... ودفن علىُّ بن أبى طالب زوجته فاطمة ليلاً، فَرَّ بِهَا من أبى بکر أن يصلى عليها، کان بينهما شىء. اکثر علما دفن جنازه را در شب اجازه داده‌اند. علي بن ابوطالب، همسرش فاطمه را شبانه دفن کرد تا ابوبکر به او نماز نخواند؛ چون بين آن دو اتفاقاتى افتاده بود.(4) ابن أبي‌الحديد به نقل از جاحظ (متوفاى 255) مى‌نويسد: وظهرت الشکية، واشتدت الموجدة، وقد بلغ ذلک من فاطمة ( عليها السلام ) أنها أوصت أن لا يصلي عليها أبوبکر. شکايت و ناراحتى فاطمه (از دست غاصبين) به حدى رسيد که وصيت کرد ابوبکر بر وى نماز نخواند.(5) و در جاى ديگر مى‌نويسد: وأما إخفاء القبر، وکتمان الموت، وعدم الصلاة، وکل ما ذکره المرتضى فيه، فهو الذي يظهر ويقوي عندي، لأن الروايات به أکثر وأصح من غيرها، وکذلک القول في موجدتها وغضبها. مخفى کردن مرگ فاطمه (سلام الله عليها) و محل دفن او و نماز نخواندن ابوبکر و عمر و هر آن چه که سيد مرتضى گفته است، مورد تأييد و قبول من است؛‌ زيرا روايات بر اثبات اين موارد صحيح‌تر و بيشتر است و همچنين ناراحتى و خشم فاطمه بر شيخين نزد من از اقوال ديگر اعتبار بيشترى دارد.(6) دفن شبانه در روايات شيعه: هر چند که سبب وصيت صديقه طاهره در ميان شيعيان مشخص و اجماعى است؛ اما در عين حال به يک روايت و سخن اشاره مى‌کنيم. مرحوم شيخ صدوق در علت دفن شبانه آن حضرت مى‌نويسد: عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام لِأَيِّ عِلَّةٍ دُفِنَتْ فَاطِمَةُ (عليها السلام) بِاللَّيْلِ وَ لَمْ تُدْفَنْ بِالنَّهَارِ قَالَ لِأَنَّهَا أَوْصَتْ أَنْ لا يُصَلِّيَ عَلَيْهَا رِجَالٌ [الرَّجُلانِ‏]. علي بن ابوحمزه از امام صادق عليه السلام پرسيد: چرا فاطمه را شب دفن کردند نه روز؟ فرمود: فاطمه سلام الله عليها وصيت کرده بود تا در شب وى را دفن کنند تا ابوبکر و عمر بر جنازه آن حضرت نماز نخوانند.(7) مرحوم صاحب مدارک رضوان الله تعالى عليه مى‌گويد: إنّ سبب خفاء قبرها ( عليها السلام ) ما رواه المخالف والمؤالف من أنها ( عليها السلام ) أوصت إلى أمير المؤمنين ( عليه السلام ) أن يدفنها ليلا لئلا يصلي عليها من آذاها ومنعها ميراثها من أبيها ( صلى الله عليه وآله وسلم ). علت مخفى بودن محل دفن فاطمه سلام الله عليها آن گونه که مخالف و موافق نقل کرده‌اند اين است که آن حضرت به اميرمؤمنان عليه السلام سفارش کرد تا او را شبانه دفن کند تا آنان که او را اذيت کرده‌ و از ارث پدرش محروم کرده بودند بر وى نماز نخوانند.(8) نتيجه: با توجه به مدارک موجود و اعتراف بزرگان اهل سنت،‌ دليل دفن شبانه آن حضرت وصيت آن حضرت بود که نمى‌خواست افرادى که بر او ستم کرده‌اند، بر جنازه‌اش نماز بخوانند و با اين کار خشم خود را از غاصبان خلافت جاودانه ساخت. پي نوشت: 1- البخاري الجعفي، محمد بن إسماعيل أبو عبدالله (متوفاي256هـ)، صحيح البخاري، ج 4، ص 1549، ح3998، کتاب المغازي، باب غزوة خيبر، تحقيق د. مصطفى ديب البغا، ناشر: دار ابن کثير، اليمامة - بيروت، الطبعة: الثالثة، 1407 - 1987. 2- الدينوري، أبو محمد عبد الله بن مسلم ابن قتيبة (متوفاي276هـ)، تأويل مختلف الحديث، ج 1، ص 300، تحقيق: محمد زهري النجار، ناشر: دار الجيل، بيروت، 1393هـ، 1972م. 3- الصنعاني، أبو بکر عبد الرزاق بن همام (متوفاي211هـ)، المصنف، ج 3، ص 521، حديث شماره 6554 و حديث شماره: 6555، تحقيق حبيب الرحمن الأعظمي، ناشر: المکتب الإسلامي - بيروت، الطبعة: الثانية، 1403هـ. 4- إبن بطال البکري القرطبي، أبو الحسن علي بن خلف بن عبد الملک (متوفاي449هـ)، شرح صحيح البخاري، ج 3، ص 325، تحقيق: أبو تميم ياسر بن إبراهيم، ناشر: مکتبة الرشد - السعودية / الرياض، الطبعة: الثانية، 1423هـ - 2003م. 5- إبن أبي الحديد المدائني المعتزلي، أبو حامد عز الدين بن هبة الله بن محمد بن محمد (متوفاي655 هـ)، شرح نهج البلاغة، ج 16، ص 157، تحقيق محمد عبد الکريم النمري، ناشر: دار الکتب العلمية - بيروت / لبنان، الطبعة: الأولى، 1418هـ - 1998م. 6- شرح نهج البلاغة، ج 16، ص 170. 7- الصدوق، أبو جعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي381هـ)، علل الشرايع، ج‏1، ص185، تحقيق: تقديم: السيد محمد صادق بحر العلوم، ناشر: منشورات المکتبة الحيدرية ومطبعتها - النجف الأشرف، 1385 - 1966 م . 8- الموسوي العاملي، السيد محمد بن علي (متوفاي1009هـ)، مدارک الأحکام في شرح شرائع الاسلام، ج 8، ص279، نشر و تحقيق مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة: الأولي، 1410هـ.