چرا در قرآن به امامت ائمه معصومین اشاره نشده است؟

سلام وقت بخير در مورد اصل امامت، آيات فراوان است و همان دلايلي که نبوت را الزامي مي کند بر لزوم امامت هم تاکيد دارد يعني همان گونه که دين بر دو پايه استوار است: قرآن و پيامبر، بعد از وفات پيامبر نمي توان به يک پايه اکتفا کرد و ادامه پايه دوم لازم است و گرنه مردم دچار اختلاف مي شوند و ديگر قرآن کتاب هدايت به صراط مستقيم نخواهد بود و بايد همه راهها رساننده به مقصود باشد و همه فهم ها از قرآن، حجت باشد با اين که با هم منافات دارند و اين عين هرج و مرج است. قرآن و همه کتاب هاي ديني براي ايجاد وحدت بر محور حق و رفع اختلاف آمده اند: کانَ النّاسُ اُمَةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللّه‏ُ النَبِيّينَ مُبَشِّرينَ وَ مُنْذِرينَ وَ اَنْزَلَ مَعَهُمْ الْکِتابَ بِالْحَقِّ لِيَحْکُمَ بَيْنَ الْناسِ فيما اخْتَلَفُوا فيهِ.(1) مردم امتي يگانه بودند پس خداوند پيامبران خود را نويد آور و بيم دهنده بر انگيخت و با آنان، کتاب را به حق فرو فرستاد تا ميان مردم در آنچه با هم اختلاف داشتند، داوري کنند( و آنان را به وحدت و توحيد برسانند). در حالي که ما مي بينيم مردم در فهم کتاب هاي آسماني اختلاف کردند(به انگيزه هاي حق يا باطل) و اين کتاب ها بعد از نزول، منشاء تفرقه شدند و هر کس يک برداشتي مخالف برداشت ديگري داشت و مذهبي پايه گذارد و بعد از پيامبران، ما با مذاهب مختلف در دين مواجه مي شويم. اگر بعد از پيامبر، قرآن کافي بود، بايد اختلاف ها را طبيعي و حق يا مجاز و اراده خدا بدانيم، زيرا افراد به طور طبيعي(حتي بدون وجود انگيزه غلط) در برداشت از قرآن اختلاف نظر پيدا مي کنند . نمي توان نظر فردي را بر نظر ديگري مقدم شمرد، همان گونه که مجتهدان اختلاف نظر پيدا مي کنند و نمي توان آنان را به خاطر تفاوت برداشت و نظر محکوم کرد و يک نظر را صحيح و بقيه را باطل شمرد. از منشاء هاي تفرقه و اختلاف اين است که متدينان فقط قرآن و کتاب را کافي مي دانند و براي فهم دين مستقيما به سراغ کتاب خدا مي روند و فهم خود از کتاب خدا را عين دين مي شمارند در حالي که خدا قرآن را کافي نمي داند و در کنار قرآن مبين و مفسر و معلم هم براي آن فرستاده و قرار داده است. به آيات زير توجه کنيد: «وَ کَيْفَ تَکْفُرُونَ وَ اَنْتُمْ تُتْلي عَلَيْکُمْ آياتُ اللّه‏ِ وَ فيکُمْ رَسُولُهُ»(2) چگونه کفر مي‏ورزيد و حال آن که آيات خدا بر شما تلاوت مي‏شود و رسول خدا در بين شماست». در اين آيه دو عامل براي هدايت مردم وحفظ آنان از گمراهي معرفي شده است: يکي آيات کتاب خدا که بر مردم تلاوت مي‏شود و دوم رسول خدا که در بين آنها ست و مضمون وحي را تبيين مي‏کند. از ظهور کلام فهميده مي‏شود که کتاب خدا بدون ضميمه شدن تفسير پيامبر، به تنهايي براي در امان نگه داشتن آنها از کفر، کافي نيست زيرا ممکن است مضمون وحي را درست نفهمند و آن را بد تفسير کنند و گمراه شوند. «اَنْزَلْنا اِلَيْکَ الذِّکْرَ لِتُبيِّنَ لِلنّاسِ مُا نُزِّلَ اِلَيْهِمْ»(3) در اين آيه به صراحت وظيفه رسول خدا تبيين و تفسير قرآن معرفي شده است. در آيات متعددي رسول خدا، معلم کتاب معرفي شده است: «اَرْسَلْنا فيکُمْ رَسُولاً مِنْکُمْ يَتْلوْ عَلَيْکُمْ اياتِنا وَ يُزَکّيکُمُ وُ يُعَلِّمُکُمْ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ»(4) در ميان شما فرستاده‏اي از خودتان روانه کرديم که آيات ما را بر شما مي‏خواند و تعليم مي دهد و شما را پاک مي‏گرداند». «رَبَّنَا وَ ابْعَثْ فيهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ اياتِکَ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ يُزَکّيهِمْ»(5) «پروردگارا در ميان آنان فرستاده‏اي از خودشان برانگيز تا آيات تو را بر آنان بخواند وکتاب و حکمت بدانان بياموزد و پاکشان گرداند». معلوم است که منظور از تعليم کتاب، آموزش خواندن آن نبوده است زيرا آنان عرب بودند وهم معاني ظاهري الفاظ قرآن را مي‏فهميدند و هم باسوادهاي آنان مي‏توانستند نوشته‏هاي قرآن را تلاوت کنند و تعليم خواندن و نوشتن به بي سوادهاي آنان هم، تعليم قرآن نبود. بلکه تعليم خواندن و نوشتن بود. پس منظور از تعليم کتاب يعني تبيين مضامين و پيام‏هاي قرآن و تفسير آيات آن. از آنجا که رسول خدا درمدت کوتاه دوران رسالت فرصت نيافت همه آيات را تبيين وتفسير کند و اگر بعد از ايشان مفسراني معصوم و عالم معرفي نمي‏شدند، دوباره در تفسير آيات قرآن اختلاف پيش مي‏آمد و مذاهب مختلف رخ مي‏نمود و حجيت و حقانيت هيچ کدام از آنها قطعي نبود و پيروان پيامبر دوباره به حيرت و گمراهي مي‏افتادند،بنابراين همان حکمت و لطفي که ارسال رسول را اقتضا مي‏کرد، نصب امام و مرجع معصوم ديني را هم اقتضا داشت تا بعد از پيامبر، مسلمانان در موارد اختلافي به او رجوع کنند و با خيال راحت به تفسير او گردن نهند و حجت بر منحرفان تمام باشد و در قيامت هيچ عذري نداشته باشند. حديث متواتر و قطعي ثقلين براي تعيين مفسر رسمي بعد از پيامبر است. رسول خدا فرمود:«من دو چيز گران بها و ارزشمند در بين شما به ارث مي‏گذارم و اگر بعد از من به آن دو متمسک شويد، هرگز گمراه نخواهيد شد و آن دو عبارتند از:کتاب خدا و عترت و اهل بيتم».(6) در آيه ديگر مي فرمايد: إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ (7) اي پيامبر تو پيامبر و ابلاغ کننده وحي هستي و هر قومي هدايتگر و معيار و ميزان حق ، نياز دارد . بعد از پيامبر همه کساني که مدعي بودند ، خود را هدايتگر و بر حق مي دانستند و معلوم نبود کدام معيار و مورد تاييد خداست و آن قوم به معياري محتاج بودند تا با مراجعه به آن حق را بيابند و آن معيار همان عترت و اماماني بودند که پيامبر در کنار قرآن به عنوان ميراث خود معرفي کرده بود. علاوه بر آيات بالا که امامت و هدايت را به عنوان يک اصل ادامه دار معرفي کرده ، آيات فراوان ديگري هم به اجمال اين اصل را مطرح کرده اند. مثلا آيات تطهير ، ولايت ، ابلاغ و ... و روايات ذيل آنها، امامت را به عنوان تمام کننده دين و ادامه نبوت و حجت بر بندگان معرفي کرده اند که بدون امام، حجت تمام نيست . مثلا آيه اولي الامر: اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و اولي الامر منکم(8) از خدا و رسول و صاحبان امر اطاعت کنيد. در اين جا به صراحت نام نبرده که اولي الامر کيانند؟ يا آيه ولايت: انما وليکم الله و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلوه و يؤتون الزکاه و هم راکعون(9) ولي و سرپرست شما فقط خدا است و رسول خدا و کساني که ايمان آورده، نماز اقامه کرده و در حال رکوع زکات مي دهند. اينجا هم به صراحت نگفته مومناني که نماز مي گذارند و در حال رکوع زکات مي دهند، يعني چه؟ کيانند؟ در آيه اولي القربي باز به همين نحو: و آت ذي القربي حقه(10) و حق ذي القربي را بده. اين ذي القربي اشخاص خاصي هستند يا همه کساني که با رسول خدا خويشاوندي دارند؟ و... اينها معرفي اجمالي امامت و امامان است و ما بايد شرح و تفصيل و مصداق ها را از پيامبر بپرسيم. در مورد امري که باعث کمال دين و اتمام نعمت مي شده و به رسول اعلام شده ابلاغ نمايد، حتي رسول هم از اعلام و ابلاغ آن وحشت دارد و مي ترسد نکند غوغائيان بعد از ابلاغ کاري کنند که مردم از دين برگردند و آن قدر در ابلاغ تامل مي کند که خدا ضمن دادن وعده تاييد به او ، وي را از تامل بيشتر به شدت نهي مي کند : يا ايها الرسول بلغ ما انزل اليک فان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله يعصمک من الناس(11) اي پيامبر آنچه بر تو نازل شده به مردم ابلاغ کن که اگر ابلاغ نکني، به مانند اين است که رسالت را انجام نداده اي و خدا تو را از مردم( غوغائيان) حفظ مي کند؟ معلوم مي شود مساله جانشيني و امامت و مسائل حول و حوش آن از مسائل حساس بوده و افراد و احزابي نسبت به روشن شدن آن، موضع داشته و در پنهان ماندن آن تلاش داشته اند و خدا مصلحت را در آن ديده تا اين مساله را در قالبي از اجمال و ابهام بيان کند و بيان روشن و صريح آن را به پيامبرش سپرده و مردم موظف بوده اند بيان آن را از پيامبر بخواهند و پيامبر هم موظف بوده آن را بيان کند. حالا يا بايد بگوييد پيامبر به وظيفه اش عمل نکرده و امامت را مطرخ ننموده و امامان را معرفي نکرده است و مسلمانان هم احساس نياز نکرده اند که بپرسند يل قبول داريد که اين دو فرض محال است و هم مسلمانان احساس نياز کرده اند و هم پيامبر احساس وظيفه کرده و معرفي نموده است. پس با توجه به بيان و معرفي پيامبر ، هم در قرآن اجمال مطلب آمده و هم در بيان پيامبر تفصيل آن. آيات بالا اجمال آن و روايت متواتر ثقلين و غدير و ... تفصيل آن است. پي نوشت ها: 1. بقره(2) آيه213. 2. آل عمران(3) آيه101. 3. نحل(16) آيه44. 4. بقره(2) آيه151. 5. همان، آيه129. 6. محمد قمي، حديث ثقلين، مصر، دارالتقريب، 1371 ق، ص 9. 7. رعد (13) آيه 7. 8. نساء (4) آيه 59. 9. مائده (5) آيه 55. 10. اسراء (17) آيه 26. 11. مائده (5) آيه 67.