چرا سوره های قرآن با بسم الله شروع می شود اما دعاهای مفاتیح با بسم الله شروع نمی شود؟
بسم الله الرحمن الرحيم
سلام عليکم
«بسم الله الرحمن الرحيم» از نظر شيعه وعلماي اماميه، جزيي از هر سوره اي است.
در واقع يک آيه از هر سوره محسوب مي شود و بدون آن سوره ناقص است.
اما در مورد دعاها، بسم الله در برخي جزء خود دعا است و برخي دعاها مثل دعاي عشرات، يستشير، مجير، عديله و دعاهاي 15 گانه از حضرت سجاد (ع)
به نام دعاهاي خمس عشره؛ با «بسم الله» شروه شده اند(ر.ک به مفاتيح الجنان) و برخي از دعاها بدون بسم الله هستند.
البته اضافه کردن بسم الله به اين دعاها نه به قصد اين که بسم الله جزء اين دعاها است اشکالي ندارد چون در روايات تاکيد شده هر کاري را با بسم الله و
نام خدا شروع کنيد و فرموده اند:
«کل امر ذي بال لم يبدأ خير ببسم الله فهو ابتر»، هر کار مهم و ارزشمندي که با نام خدا شروع نشود ناقص و بي ثمر و بدون نتيجه است».
در مورد لزوم آغاز کردن کارها با نام خدا و گفتن «بسم الله» که مايه جلب رحمت خدا است در روايات معصومين(ع) مطالب مفيد و سودمند وارد شده است
توکل بر خدا داشتن هنگام انجام هر عملي لازم است اما به زبان آوردن بسم الله تاکيد بر اين امر است
ولذا بهتر است به زبان آورده شود توضيح بيشتر اينکه :
در ميان همه مردم دنيا مرسوم است که هر کار مهم و با ارزشي را به نام بزرگي از بزرگانشان آغاز مي کنند و کلنگ ساخت و تأسيس هر مرسسه و سازماني
را به نام فرد مورد علاقه شان بر زمين مي زنند و آن کار را با شخصيت مورد نظرشان ارتباط مي دهند.
براي استمرار و پايندگي يک برنامه و کار بهتر است آن را به موجود پايدار و جاوداني ارتباط دهيم، موجودي که فنا و زوال در ذات پاکش راه ندارد،
چون همه موجودات جهان هستي محکوم به فنا و نابودي هستند مگر ذات پاک خداوند و اگر چيزي بخواهد باقي و جاودانه باشد بايد با آن ذات لايزال
مرتبط داشته باشد. پس خداوند رمز بقا و جاودانگي است و بايد هر کاري را با ياد و نام او آغاز کرد و در سايه او قرار داد و از او استمداد طلبيد.
به همين دليل است که در نخستين آيه قرآن کريم مي گوييم:
«بسم الله الرحمن الرحيم؛ به نام خداوند بخشنده بخشايشگر».
البته اين کار نبايد تنها از جنبه ظاهري و صوري باشد و تنها به لفظ آن اکتفا نمود بلکه بايد از نظر واقعيت و معنا با او پيوند داشته باشد. چون اين ارتباط و پيوند
انسان را در مسير صحيح قرار مي دهد و از هر گونه انحراف باز مي دارد و به همين دليل چنين کاري حتي به پايان و سرانجام مي رسد و پر برکت است.
در حديث معروفي از پيامبر اکرم(ص) چنين آمده است:
«کل امر ذي بال لم يذکر فيه اسم الله فهو ابتر؛ هر کار مهمي که بدون نام خدا آغاز گردد، بي فرجام است.»بحارالانوار، ج 16، باب 58
حضرت نوح(ع) در آن طوفان سخت و سهمگين هنگام سوار شدن بر کشتي و حرکت بر روي امواج کوه پيکر آب که هر لحظه آن با خطرات و فراواني همراه بود
براي رسيدن به مقصد و ساحل نجات و پيروزي بر مشکلات به ياران خود دستور مي دهد که در هنگام حرکت کشتي و نيز در وقت توقف آن «بسم الله» بگويند:
«وَ قالَ ارْکَبُوا فيها بِسْمِ اللّهِ مَجْراها وَ مُرْساها إِنَّ رَبّي لَغَفُورٌ رَحيمٌ»؛(هود، 41)
بر همين اساس است که همه سوره هاي قرآن به جز سوره توبه با «بسم الله الرحمن الرحيم» آغاز مي شود تا هدف اصلي که همان هدايت و سوق بشر به
سعادت است از آغاز تا انجام با موفقيت و پيروزي انجام پذيرد. سوره توبه هم چون با اعلام جنگ به مشرکان مکه و پيمان شکنندگان آغاز شده و اعلام جنگ
با توصيف خداوند به رحمان و رحيم ناسازگار است، بدون «بسم الله الرحمن الرحيم» آمده است.
در جمله «بسم الله الرحمن الرحيم» نخست با کمله «اسم» رو به رو مي شويم که از ريشه «سمّو» به معناي «بلندي و ارتفاع» است .
بعد از آن با کلمه «الله» مواجه مي شويم که کامل ترين و جامع ترين نام خداوند است زيرا نام هاي خداوند در قرآن و غير آن هر کدام،
بخش خاصي از صفات خداوند را منعکس و بيان مي کند و تنها نامي که به همه صفات و کمالات الهي و جامه صفات جلال و جمال اشاره دارد، نام «الله» است.
بعد از آن به کلمه «رحمان» و «رحيم» بر مي خوريم. مشهور در ميان عده اي از مفسران آن است که «رحمان» اشاره به رحمت عام و همگاني و گسترده خداوند
است که شامل دوست و دشمن و مؤمن و کافر هم مي باشد، چون همه بندگان از مواهب گوناگون حيات بهره مندند و از سفره گسترده نعمت هاي بي پايان و
بي دريغش روزي مي خورند. ولي «رحيم» اشاره به رحمت خاص پروردگار دارد که ويژه بندگان مؤمن و صالح او است زيرا آنان به خاطر ايمان و انجام عمل صالح،
اين شايستگي را يافته اند که از رحمت و بخشش و الطاف خاص خداوند که آلودگان و مجرمان از آن محرومند، بهره مند و برخوردار گردند.
بنابراين در مورد آغاز هر کاري با نام خداوند، نامي که در بردارنده همه اوصاف کمال و صفات جلال و جلال اوست آغاز مي کنيم از او استمداد مي طلبيم و دست
به دامن رحمت واسعه و گسترده مي زنيم و براي پيشرفت در کارها و پيروزي بر مشکلات، صفتي مناسب تر از اين صفات وجود ندارد.
مؤمنان راستين با گفتن «بسم الله الرحمن الرحيم» در آغاز کارها دل از همه جا بر مي کنند و تنها به خداوند دل مي بندند و از او استمداد و ياري مي طلبند.
از «بسم الله الرحمن الرحيم» مي آموزيم که اساس کار خداوند بر رحمت است و مجازات جنبه استثنايي دارد و تا عوامل قاطع ومسلمي براي ان پيدا نشود
تحقق نخواهد يافت. انسان ها نيز بايد پايه و اساس کارشان را بر رحمت و مجبت قرار دهند و جز در مارد ضروري و ناچاري به ابزار خشونت متوسل نشوند.
---------منابع-----------------------------
تفسير نمونه، ج 1، سوره حمد - تفسير سوره حمد از امام خميني(ره).
انشاءالله عاقبت بخيرشويد.
التماس دعا
پربازدیدترین ها
نظر خودتان را ارسال کنید