حد ترخص چیست ؟

حدّ ترخص محدود‌ه‌اي از اطراف شهر يا روستا و منطق? محل سکونت است که مسافر با رسيدن به آنجا، بايد احکام مخصوصي را دربار? نماز و روزه رعايت نمايد حدّ ترخص محدود‌ه‌اي از اطراف شهر يا روستا و منطق? محل سکونت است که مسافر با رسيدن به آنجا، بايد احکام مخصوصي را دربار? نماز و روزه رعايت نمايد. براي نمونه، اگر تصميم گرفته‌است به سفري برود که هشت فرسخ يا بيشتر است، نمازش را بايد بعد از رسيدن به حد ترخص شکسته بخواند. که توضيح آن در مسائل ذيل خواهد آمد. حد ترخص موقع خروج از وطن را بيان فرمائيد؟ 1 کسي که قصد مسافت شرعي از شهر يا روستايي که وطن وي محسوب مي شود را دارد، چنانچه به حدّ ترخص برسد، با وجود ساير شرايط نمازش شکسته است و در اينکه حدّ ترخص در هنگام مسافرت از وطن چه مکاني است فرق فتوايي وجود دارد و فتاوي مراجع عظام از قرار ذيل مي باشد، حد ترخص جايي است که مسافر: بعيد نيست نشنيدن صداي اذان آخر شهر، براي تعيين حد ترخّص کافي باشد ولي احتياط مستحب آن است که هم اذان آخر شهر را نشنود و هم ديوار خانه هاي آخر شهر را نبيند. (مقام معظم رهبري) صداي اذان شهر را نشنود کافي است و رسيدن به مکاني که اهل شهر او را نبينند موجب يقين در رسيدن به حدّ ترخص است. (آيت الله وحيد) صداي اذان شهر را نشنود و ديوارهاي شهر را نبيند و احتياط واجب حصول هر دو معيار است. (حضرت امام و آيات عظام فاضل، نوري) 2 صداي اذان شهر را نشنود يا ديوارهاي شهر را نبيند. (آيات عظام گلپايگاني، صافي، بهجت) صداي اذان شهر را نشنود يا اهل شهر را نبينند و نشان? آن اين است که مسافر مذکور نيز آنان را نبيند. (آيات عظام خويي، تبريزي) صداي اذان شهر را نشنود يا اهل شهر او را نبينند. (آيات عظام اراکي، مکارم) صداي اذان بلند آخر شهر را نشنود و نيز اهل آن محل او را نبينند و حصول يک مورد کافي نيست. (آيت الله زنجاني) مردم شهر وي را نبينند حتّي آن‌ها که در توابع و حوم? شهر هستند، نتوانند وي را ببينند و نشان? آن‌هم اين است که وي نيز اهل شهر را نبيند (آيت‌الله سيستاني) آيا حصول يک نشانه در مورد حدّ ترخص کفايت مي کند؟ 3 مراجع عظامي که دو نشانه براي حد ترخّص ذکر نمودند، در اينکه حصول يک نشانه کافي است يا لازم است هر دو نشانه حاصل گردد، فرق فتوايي است و فتاوي مراجع عظام از قرار ذيل مي باشد: يکي از دو نشانه کافي است، به ‌شرطي‌که فرد يقين يا اطمينان نداشته باشد نشان? ديگر نيست. (آيات عظام خويي، گلپايگاني، بهجت، اراکي، تبريزي، مکارم) احتياط واجب حصول هر دو نشانه با هم است مطلقاً. (حضرت امام و آيات عظام فاضل، نوري) حصول يک نشانه کافي نيست و بايد هر دو نشانه حاصل گردد. (آيت الله زنجاني) اگرمسافر بداند يکي از دو نشانه هست و ديگري وجود ندارد، نمازش چه حکمي دارد؟ 4 بنابر فتواي مراجع عظامي که دو نشانه براي حد ترخص ذکر کرده اند، چنانچه مسافر بداند يکي از دو نشانه هست و ديگري وجود ندارد: احتياط واجب آن است که در آن مکان نماز را جمع بخواند يعني هم شکسته و هم تمام بخواند يا آنکه نماز را تا مکاني که هر دو نشانه حاصل گردد تأخير بياندازد. (حضرت امام و آيات عظام فاضل، اراکي، گلپايگاني، صافي، بهجت، نوري، خويي، تبريزي، مکارم) معيار نشنيدن اذان در حد ترخص چيست؟ اگر به قدرى دور شود که اذان خانه ها (خانه هاي آخر شهر) را نشنود ولى اذان شهر را که معمولاً در جاى بلند مى گويند بشنود، به حدّ ترخص نرسيده و نبايد نماز را شکسته بخواند. (مراجع عظام تقليد)5 و اما وجوه ديگر اين مساله: الف: مراد از نشنيدن صداي اذان در شهرهاي کوچک و متوسّط اين است که مسافر آن قدر از شهر دور شود تا صداى اذان را که متعارف است بر مناره‌ى بلد (مأذنه مرتفع) مى‌گويند نشنود و: 1- لازم است مأذنه را در آخر شهر در سمت مسافر فرض کنند و در اين مورد فرقي بين شهرهاي کوچک يا بزرگ نيست. (مقام معظم رهبري، حضرت امام و آيات عظام فاضل، مکارم) 2- لازم نيست مأذنه را در آخر شهر در سمت مسافر فرض کنند و چنانچه مناره در وسط شهر نيز باشد کافي است، بلى در شهرهاي بزرگ بايد چنين فرض کنند. (آيات عظام خويي، نوري) 3- لازم است صداي اذان مطلقاً شنيده نشود چه اذان از مناره وسط شهر گفته شود و چه از مناره و مأذنه اي که در آخر شهر در جهت مسافر فرض شود گفته شود. (آيت الله گلپايگاني)6 ب: مدار بر نشنيدن اذان، اذانى است که بر مأذنه‌ى بلند متعارف در شهر گفته مى‌شود، البته معتبر است بلندي مأذنه غير متعارف نباشد. (حضرت امام و آيات عظام فاضل، مکارم، اراکي، گلپايگاني، خويي، نوري)7 ج:اگر به جايى برسد که اذان شهر را که معمولاً در جاى بلند مى گويند نشنود ولى اذانى را که در جاى خيلى بلند مى گويند يا با وسايلى همچون بلندگو مى‌گويند بشنود، بايد نماز را شکسته بخواند. (مراجع عظام تقليد)8 ح: اگر به قدرى دور شود که نداند صدايى را که مى شنود صداى اذان است يا صداى ديگر، بايد نماز را شکسته بخواند. (مشهور) 1- در فرض مذکور بنابر احتياط واجب نماز را هم شکسه و هم تمام بخواند. (آيت الله اراکي) 2- هر گاه شک کند به حدّ ترخّص رسيده يا نه يا نداند صدايي را که مي شنود صداي اذان است يا صداي ديگر، بايد نماز را تمام بخواند. (آيت الله مکارم)9 ه: اگر مسافر به اندازه اي از شهر دور شده که بفهمد اذان مى گويند ولي کلمات آن را تشخيص ندهد: 1- بايد نماز را تمام بخواند. (آيات عظام گلپايگاني، صافي، خويي، تبريزي، وحيد، زنجاني) 2- بايد نماز را تمام بخواند. هر چند احتياط مستحب آن است که علاوه بر تمام خواندن نماز، آن را شکسته نيز بخواند يا آنکه صبر نمايد و خواندن نماز را تأخير اندازد تا صداي اذان قابل تشخيص نباشد. (حضرت امام) 3- اين مقدار کافي محسوب مي شود هر چند احتياط مستحب است که به اندازه اي دور شود که صداي اذان قابل تشخيص نباشد. (آيت الله بهجت)10 4- بنابر احتياط واجب نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند (آيات عظام اراکي، فاضل، مکارم) و: اگر گوش او يا صداى اذان غير معمولى باشد (مثلاً گوش کسي ضعيف‌تر يا قوي‌تر از انسان عادي باشد و صداي اذان را در فاصله‌اي نزديک نشنود يا صدا را در فاصله‌اي بسيار دور بشنود، يا صداي اذان بسيار بلندتر از حد معمول يا ضعيف‌تر باشد)، در محلّى بايد نماز را شکسته بخواند که گوش متوسّط (گوش معمولي) صداى اذان معمولى (زنجاني: اذان بلند معمولي) را نشنود. (مراجع عظام تقليد)11 ي: هرگاه موقعيت جغرافيايى شهر به طورى باشد که از دور صداى اذان آن شنيده شود، يا طورى باشد که با کمى فاصله گرفتن صداى اذان قطع گردد، اهالى آن شهر نيز در مسافرت وقتى به جايى برسند که صداى اذان (زنجاني: اذان بلند) آخر شهر را نشنوند بايد نماز را شکسته بخوانند، بلى اگر شهر در مسير بادهاى تند باشد و صداى اذان تا مسافتهاى زيادى برسد، بايد موقعيت متعارف را در نظر بگيرد. (مراجع عظام تقليد)12 توضيحات: سيد محمد حسن بني هاشمي خميني توضيح المسائل مراجع جلد 1، نماز مسافر، شرط هشتم، قبل از م1318؛ آيه الله شيخ حسين وحيد خراساني توضيح المسائل ، قبل از م1327، شرط هشتم؛ سيد محمد کاظم طباطبائي يزدي العروة الوثقي ، فصل في صلاة المسافر، قبل از م58، شرط الثامن؛ تحرير الوسيله، فصل في صلوة المسافر، قبل از م26، الشرط الثامن؛ سيد ابوالقاسم خوئي منهاج الصالحين جلد ، شيخ جواد تبريزي منهاج الصالحين جلد ، سيد علي حسيني سيستاني منهاج الصالحين جلد ،، ج1، قبل از م919، الشرط السابع؛ شيخ حسين وحيد خراساني منهاج الصالحين جلد 2، قبل از م919، الشرط السابع؛ سيد علي حسيني خامنه‌اي أجوبة الاستفتائات ، س??? و س677؛ آيت الله سيد محمد رضا گلپايگاني(ره)، هداية العباد جلد 1، م1143؛ آيت الله لطف الله صافي گلپايگاني، هداية العباد جلد 1، م1143؛ آيت الله محمد تقي بهجت(ره) وسيلة النجاة ، ج1، قبل از شرط هشتم، م971؛ و جامع المسائل جلد 1، ص590، شرط ششم؛ آيت الله سيد موسوي شبيري زنجاني المسائل الشرعية، قبل از م1327، الشرط الثامن خفاي اذان و جُدران. . آيه الله ناصر مکارم شيرازي توضيح المسائل ، م1155؛ سيد محمد کاظم طباطبائي يزدي العروة الوثقي ، فصل في صلاة المسافر، قبل از م58، شرط الثامن؛ آيت الله سيد روح الله الموسوي الخميني (ره)تحرير الوسيلة، فصل في صلاة المسافر، قبل از م26، الشرط الثامن؛ سيد ابوالقاسم خوئي منهاج الصالحين جلد 1، قبل از م919، شيخ جواد تبريزي منهاج الصالحين جلد 1، قبل از م919، سيد علي حسيني سيستاني منهاج الصالحين جلد 1، قبل از م919، الشرط السابع؛ شيخ حسين وحيد خراساني منهاج الصالحين جلد 2، قبل از م919، الشرط السابع؛ محمد تقي بهجت وسيلة النجاة ، ج1، قبل از شرط هشتم، م971؛ محمد تقي بهجت جامع المسائل جلد 1، ص590، شرط ششم؛ آيت الله سيد موسوي شبيري زنجاني المسائل الشرعية ، قبل از م1327، الشرط الثامن . سيد محمد حسن بني هاشمي خميني توضيح المسائل مراجع جلد 1، نماز مسافر، م1318؛ سيد محمد کاظم طباطبائي يزدي العروة الوثقي ، فصل في صلاة المسافر، قبل از م58، شرط الثامن؛ تحرير الوسيله، فصل في صلوة المسافر، قبل از م26، الشرط الثامن؛ سيد ابوالقاسم خوئي منهاج الصالحين جلد 1، قبل از م919، شيخ جواد تبريزي منهاج الصالحين جلد 1، قبل از م919، سيد علي حسيني سيستاني منهاج الصالحين جلد 1، قبل از م919، الشرط السابع؛ شيخ حسين وحيد خراساني منهاج الصالحين جلد 2، قبل از م919، الشرط السابع؛ آيت الله سيد محمد رضا گلپايگاني(ره) هدايه العباد ؛ آيت الله لطف الله صافي هدايه العباد ج1، م1143؛ محمد تقي بهجت وسيلة النجاة ، ج1، قبل از شرط هشتم، م971؛ محمد تقي بهجت جامع المسائل جلد 1، ص590، شرط ششم؛ آيت الله سيد موسوي شبيري زنجاني المسائل الشرعية ، قبل از م1327، الشرط الثامن . سيد محمد حسن بني هاشمي خميني توضيح المسائل مراجع جلد 1، م1323 تذکر: ‌شايان ذکر است آيت الله سيستاني معيار نشنيدن صداي اذان را نپذيرفتند. بنابراين اين مسأله و مسائل بعد بنابر مبناي مشهور بوده و شامل نظر معظم له نمي شود. . سيد محمد کاظم طباطبائي يزدي العروة الوثقي ، فصل في صلوة المسافر، م62؛ سيد علي حسيني خامنه‌اي أجوبة الاستفتائات ، س677 . سيد محمد کاظم طباطبائي يزدي العروة الوثقي ، فصل في صلوة المسافر، م63، سيد محمد حسن بني هاشمي خميني توضيح المسائل مراجع جلد 1، م1324، سيد محمد حسن بني هاشمي خميني توضيح المسائل مراجع جلد 1، م1322؛ آيه الله ناصر مکارم شيرازي توضيح المسائل ، م1157؛ آيه الله شيخ حسين وحيد خراساني توضيح المسائل ، م1330؛ سيد محمد کاظم طباطبائي يزدي العروة الوثقي ، فصل في صلوة المسافر، م61؛ تحرير الوسيله، فصل في صلوة المسافر، م 29، محمد تقي بهجت وسيلة النجاة ، قبل از م971، الشرط الثامن. شايان ذکر است آيت الله فاضل در تعليقه سيد محمد کاظم طباطبائي يزدي العروة الوثقي ، فصل في صلوة المسافر، م61 در مورد مذکور احتياط واجب در جمع دارند ولي در متن رساله فارسي، م1333 فرموده اند بايد نماز را تمام بخواند و متن سيد محمد کاظم طباطبائي يزدي العروة الوثقيمطابق با احتياط است. . سيد محمد حسن بني هاشمي خميني توضيح المسائل مراجع جلد 1، م1325؛ آيه الله شيخ حسين وحيد خراساني توضيح المسائل ، م1333