چگونه می توان حسادت را درمان کرد ؟

براي پاسخ به پرسش ريشه هاي حسد و شيوه هاي درمان آن، دانستن مطالب زير لازم است:

تعريف حسد؛ فرق حسد با غبطه و غيرت؛ ريشه هاي پيدايش حسد، شيوه هاي از بين بردن آن.

تعريف حسد: حسد روحيه خواري و خود کم بيني است که فرد حسود در خود مي بينيد که به دنبال آن آرزو مي کند که نعمت واقعي يا خيالي را که فرد ديگر دارد، نداشته باشد، حال چه آن نعمت واقعي يا خيالي را خود داشته باشد و يا نداشته باشد يا به او برسد يا نرسد[1].

فرق حسد با غبطه: غبطه روحيه اي است که در پي آن فرد مي خواهد نعمت و کمالي را که ديگري دارد، مثل آن را داشته باشد، بدون آن که آرزوي نابودي آن را در ديگري بنمايد.[2]

فرق حسد با غيرت: غيرت روحيه اي است که به دنبال آن، فرد خواهان نداشتن زشتي و بدي از فرد ديگري است.[3]

ريشه هاي پيدايش حسد:[4]

پيدايش حسد، عوامل گوناگوني دارد که هر يک به تنهايي هم مي توانند باعث پيدايش حسد شوند، لذا بسته به کمي يا زيادي اين عوامل، حسد زدايي از سختي و آساني برخوردار است. اينک برخي از آن عوامل را تذکر مي دهيم:

1. خباثت و زشتي باطني: روحيه عده اي اين گونه شکل گرفته است که نمي توانند دارايي مادي و معنوي را در ديگري ببينند.

2. احساس تهي و خواري کردن[5]: يعني چون در خود احساس خواري و کوچکي مي کند، نمي تواند کمال يا خوبي اي را در ديگري ببيند.

3. روحيه خود خواهي و خود ستايي: چون مي خواهد فقط خودش مورد ستايش باشد و مشهور گردد، نابودي عوامل آنها را در ديگري خواهان است.

4. روحيه دشمني: چون نسبت به فرد مورد حسادت، دشمني دارد، نمي خواهد دارايي ها و زيبايي هاي او را ببيند.

شيوه هاي درمان حسادت:[6]

1. فکر کردن در ضررهايي که حسد بر روح و روان دارد: چون حسود همواره در غم و غصه خواهد بود، زيرا نعمت هاي الاهي نسبت به ديگران هم هميشگي است و هم بي شمار و او در اين آتش نگراني و افسردگي مي سوزد.

2. فکر کردن در مورد ضررهايي که معصومين (ع) براي دين و آخرت حسود بيان کردند که برخي از آنها را بيان مي کنيم: حسد آفت دين، از بين برنده ايمان، باعث خروج از ولايت و دوستي ذات حق تعالي، دشمني با کارهاي خداوند، موجب عدم قبولي طاعت و توبه و شفاعت، و از بين برنده خوبي ها و منشأ بسياري از گناهان است. [7]

3. تقويت ايمان نسبت به ذات حق تعالي و صفات و افعال او، و اين که او هر دارايي، خوبي و زيبايي روحي و دنيوي و اخروي که به هر فردي داده است به خاطر رحمت، عدالت، حکمت و امتحان مي باشد و بداند که اگر فردي از آنها بي بهره است بر اساس حکمتهاي الهي مانند امتحان و يا بالابردن درجات روحي و اخروي و...است.

4. بدست آوردن روحياتي که در ضديت با منشأ حسد هستند؛ يعني به جاي زشتي باطني، پاکي و گستردگي دروني داشته باشد. به جاي احساس تهي و کوچکي از دارايي ديگران، عزت و کرامت نفس داشته باشد؛ به جاي خود خواهي و خود ستايي، خدا خواهي، خداشناسي و فروتني؛ و به جاي دشمني، دوستي با ديگران را پيشه خود سازد.

5. رفتاري خلاف مقتضاي حسادت انجام دهد: به جاي نگراني خوشحالي؛ به جاي ترش رويي، خوش رويي و به جاي بدگويي، تعريف نمايد به گونه اي اين نوع رفتار ها ادامه يابد که مايه دوستي و مهرباني شود.

6. راز و نياز داشتن با ذات حق تعالي، که هم بي نياز است و هم بي نياز کننده؛ راز و نياز ، بهترين و موثرترين شيوه براي از بين بردن بيماري ها روحي و رواني مثل حسادت مي باشد. امام سجاد زين العابدين و سيد الساجدين (ع) در راز و نيازش با ذات حق تعالي،عرضه مي دارند: خداوندا به تو پناه مي برم از طوفاني شدن حرص و شعله ور گرديدن خشم و غالب شدن حسادت[8].

[1] چهل حديث امام خميني ره، ص 105، معراج السعادة مرحوم نراقي، ص 347، کيميايي سعادت غزالي، ج 2، ص 126.

[2] معراج السعادة، ص 347؛ در خصوص ارزش غبطه رجوع شود به کتب اخلاقي و تفاسير قرآن ذيل آيات: مطففين، 26، حديد، 21‌ و مائده، 48.

[3] همان.

[4] نک: کيمياي سعادت و معراج سعادت، بحث حسادت.

[5] امام خميني حسد را همين روحيه،و ذل نفس،‌ مي دانند. نک: چهل حديث، ص 107.

[6] همه اين شيوه ها و با شيوه هاي ديگري تحت همين عناوين و يا عناوين ديگر در همين کتاب هاي اخلاقي ذکر شده و ذکر نشده،‌ بيان شده اند.

[7] براي اطلاع بيشتر، نک: کافي،ج2، ص307؛ وسائل الشيعه،ج15، ص366؛ مستدرک الوسائل،ج12، ص20 و کيمياي سعادت و معراج سعادت، بحث حسادت.

[8] «اللهم اني اعوذ بک من هيجان الحرص و سورة الغضب و غلبة الحسد». صحيفه سجاديه،ص56، کان من دعائه (ع) في الاستعاذة من المکاره و سيئي الاخلاق و مذام الافعال.