امام علی(ع) در برخورد با دشمنان چه اصول و رفتارهایی داشتند؟
رعايت اصول اخلاقي و انساني در برابر دشمنان موضوعي است که امام علي(ع)، به آن اهتمام ويژه داشت، به گونه‌اي که حتي در برابر دشمنان در حال نبرد نيز از اخلاق اسلامي روي نگردانده است. آن‌حضرت پيوسته به نيروهاي تحت امرش نيز سفارش مي‌‌کرد تا به اخلاق اسلامي پاي‌بند باشند. اين مسئله چه در رفتار و چه در عملکرد حضرتش فراوان قابل مشاهده است.
بخشي از فرمان امام علي(ع) به نيروهايش در برخورد با دشمنان در اين روايت موجود است:
«نَصْرٌ عُمَرُ بْنُ سَعْدٍ وَ حَدَّثَنِي رَجُلٌ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ أَبِيهِ: أَنَّ عَلِيّاً (ع) کَانَ يَأْمُرُنَا فِي کُلِّ مَوْطِنٍ لَقِيَنَا مَعَهُ عَدُوَّهُ يَقُولُ: «لَا تُقَاتِلُوا الْقَوْمَ حَتَّى يَبْدَءُوکُمْ فَإِنَّکُمْ بِحَمْدِ اللَّهِ عَلَى حُجَّةٍ وَ تَرْکُکُمْ إِيَّاهُمْ حَتَّى يَبْدَءُوکُمْ حُجَّةٌ أُخْرَى لَکُمْ عَلَيْهِمْ فَإِذَا قَاتَلْتُمُوهُمْ فَهَزَمْتُمُوهُمْ فَلَا تَقْتُلُوا مُدْبِراً وَ لَا تُجْهِزُوا عَلَى جَرِيحٍ وَ لَا تَکْشِفُوا عَوْرَةً وَ لَا تُمَثِّلُوا بِقَتِيلٍ فَإِذَا وَصَلْتُمْ إِلَى رِحَالِ الْقَوْمِ فَلَا تَهْتِکُوا سِتْراً وَ لَا تَدْخُلُوا دَاراً إِلَّا بِإِذْنِي وَ لَا تَأْخُذُوا شَيْئاً مِنْ أَمْوَالِهِمْ إِلَّا مَا وَجَدْتُمْ فِي عَسْکَرِهِمْ وَ لَا تُهَيِّجُوا امْرَأَةً بِأَذًى وَ إِنْ شَتَمْنَ أَعْرَاضَکُمْ وَ تَنَاوَلْنَ أُمَرَاءَکُمْ وَ صُلَحَاءَکُمْ فَإِنَّهُنَّ ضِعَافُ الْقُوَى وَ الْأَنْفُسِ وَ الْعُقُولِ وَ لَقَدْ کُنَّا وَ إِنَّا لَنُؤْمَرُ بِالْکَفِّ عَنْهُنَّ وَ إِنَّهُنَّ لَمُشْرِکَاتٌ وَ إِنْ کَانَ الرَّجُلُ لَيَتَنَاوَلُ المَرْأَةَ فِي الْجَاهِلِيَّةِ بِالْهِرَاوَةِ أَوِ الْحَدِيدِ فَيُعَيَّرُ بِهَا عَقِبُهُ مِنْ بَعْدِهِ»؛[1]
دستور آن‌حضرت به لشکرش، قبل از برخورد با هر دشمني، چنين بود: تا دشمن با شما آغاز به جنگ نکرد، شما با ايشان نجنگيد؛ زيرا شما بحمد اللَّه بر عليه دشمنتان دليل و حجت داريد، و اين هم که آنان آغازگر جنگ باشند، نه شما، دليل ديگرى بر ضرر آنها خواهد بود.
اگر جنگيديد و دشمن را شکست داديد، فراري‌ها را نکشيد و به زخمي‌ها آسيب نرسانيد، عورتى را برهنه نسازيد و کشتهاى را مثله نکنيد، اگر به قرارگاه دشمن وارد شديد پردهاى را مدريد، و جز به فرمان من به خانهاى وارد نشويد و چيزى از اموال ايشان را جز آنچه در ميادين جنگ باشد برنداريد، به هيچ زنى آزار و گزندى نرسانيد، اگرچه به ناموس شما دشنام دهند و فرماندهان و نيکان شما را نيز مشمول دشنام خود سازند؛ زيرا چنين زناني ضعيف، کمتحمل و کمخرد ميباشند، و ما مأمور بوديم (در زمان رسول خدا) آن زمان که آنان زنان مشرکى بودند نيز از آزار رساندن به ايشان خوددارى کنيم. در روزگار جاهلى هم اگر مردى زنى را با چماقى يا پاره آهنى مى‌زد تا بر او دست يابد پس از وى (حتى) بازماندگان آن مرد به سبب چنان رفتار (ناهنجارى که از او سر زده بود) سرزنش مىشدند.
امام (ع) در اين عبارات چند اصل مهم اخلاقي را به پيروانش سفارش مي‌کند:
1. پيش‌‌قدم نشدن در جنگ و نبرد با دشمن
2. نکشتن زخمى‌ها و مجروحان لشکر شکست خورده
3. جلوگيري نکردن از دست‌رسي دشمن به آب
4. آسيب نرساندن به غير نظاميان
5. متعرض نشدن به زنان
6. پردهدرى نکردن نسبت به مردان
7. بدون اجازه صاحب خانه، وارد منزل کسي نشدن و چيزى از اموال آنها برنداشتن.
[1]. نصر بن مزاحم، وقعة صفين، النص، محقق، مصحح، هارون، عبد السلام محمد، ص 203- 204، مکتبة آية الله المرعشي النجفي، قم، چاپ دوم، 1404 ق؛ ابن ميثم، ميثم بن علي، شرح نهج البلاغة، ترجمه، عطايي، محمدرضا، روحاني، حبيب، ج 7، ص 83- 87، بنياد پژوهشهاي اسلامي، مشهد، چاپ يکم، 1385ش.
پربازدیدترین ها
نظر خودتان را ارسال کنید