جایگاه زکات فطره را در آیات و روایات بیان کنید؟

سلام وقت شما بخير
علاوه بر زکاتى که به اموال در صورت وجود داشتن شرايط تعلق ميگيرد، يک منبع ساده و عادى نيز براى رفع نيازهاى فردى و اجتماعى در نظر گرفته شده است که آن را زکات فطرة ميگويند.
زکات فطرة اين است که هر فرد مسلمان که توانائى اداره کردن زندگى خود و اشخاص تحت اداره خود را داشته باشد و براى تأمين نيازهاى سالانه خويش نيازى به غير ندارد، مکلف است بابت خود و هر کس ديگرى که مخارج آنان را به عهده دارد، از افراد خانواده و غير آنان مقدارى از خوراک معمولى يا معادل آن را از نظر قيمت بپردازد.
اين مقدار بابت هر يک نفر حدود سه کيلوگرم است، و راه مصرف آن همان راه مصرف زکات مال است.
خصوصيتى که اين منبع دارد اين است که اگر چه بنظر ناچيز ميرسد اولًا مشقتى در آن احساس نميشود، و ثانياً مقرر است که در روز معينى از سال يکجا جمع آورى شده و پرداخت گردد، تا در رفع نيازمنديهاى متناسب در هر جامعه و محيط و زمان نقش مؤثرى داشته باشد.
پس از تمام شدن ماه رمضان هر سال در شب اول ماه شوال همه کسانى که تمکن پرداخت اين مقدار ناچيز از ارزاق عامه يا بهاى آن را دارند، آن را حاضر کرده و اول صبح روز اول ماه شوال که روز عيد فطر است، پيش از اداى نماز عيد آن را پرداخت خواهند کرد.
فلسفه و فوايد پرداخت فطره
«زکات فطره» به اتفاق شيعه و سنى، واجب است و در متون دينى براى آن، فلسفه و فوايد متعددى برشمرده است که مهم ترين آنها عبارت است از:
1) زکات فطره مکمل و تمام کننده روزه است؛ همان گونه که درود و صلوات بر پيامبر اسلام‏صلى الله عليه وآله مکمل و تمام کننده نماز است[1].
2) باعث قبولى روزه ماه مبارک رمضان مى‏گردد[2].
3) موجب حفظ انسان از مرگ در آن سال مى‏شود[3].
4) باعث سلامتى جسم و پاکسازى روح از رزايل اخلاقى است. در روايتى در تفسير آيه شريفه «قد افلح من زکيها» آمده است: منظور از تزکيه زکات فطره است[4].
5) مکمل و تمام کننده زکات مال است‏[5].
يکي از فرايض مهّم اسلامي ، بلکه از ضروريّات اسلام ، زکات است . خداوند متعال در قرآن کريم در 30 مورد زکات را تذکّر داده است و در بسياري از اين موارد آن را در رديف نماز ذکر کرده است.
حضرت باقر (عليه السلام) فرمودند: «خداوند زکات را قرين نماز قرار داده و فرموده است (اَقيمُو اَلْصَلوه و اتُو اَلْزَکاتْ) نماز را بجا آوريد و زکات را بپردازيد بنابر اين کسي که نماز مي خواند ولي از دادن زکوة امتناع مي ورزد مثل اين است که اصلاً نماز را نيز بجا نياورده است».
حضرت رضا (عليه السلام) فرمودند: « خداوند سه چيز را توأمان با سه چيز ديگر مورد امر خود قرار داده است»:
1- به نماز و زکوه با هم امر فرموده است بنابر اين کسي که نماز مي خواند ولي زکوه نمي دهد ، نماز او مورد قبول در گاه خداوند نخواهد شد
2- به سپاسگزاري خود با سپاسگزاري از پدر و مادر با هم امر نموده است و کسي که نسبت به پدر و مادر خود شکر گزار نباشد نسبت به خداوند نيز شاکر و سپاسگزار نخواهد بود
3- به رعايت تقوا و صله رحم (داشتن ارتباط با خويشاوندان) با هم امر کرده است :بنابر اين کسي که ارتباط را با خويشاوندان خود قطع کند ، نسبت به خداوند تقوا را مراعات نکرده است.
حضرت صادق (عليه السلام) فرمودند: «کسي که به اندازه يک قيراط (مقدار بسيار کمي است) از زکوه مال خود نپردازد، داراي يمان و اسلام کامل نيست».
در احاديث وارده از اهل بيت عصمت و طهارت (عليهم السلام) دادن زکوة را موجب آثار و عواقب نيک و فضيلت هاي بسيار از قبيل بخشيده شدن گناهان ، آساني حساب در روز قيامت ، نمّو و افزايش ثروت و مال و وسعت امکانات اقتصادي و خاموش شدن آتش غضب خداوند و افزايش عمر معّرفي مي کنند و گروه ديگري از عواقب زيانباري که بر ترک زکوة مترّتب مي گردد، سخن مي گويند.
حضرت امام صادق ( عليه السلام) از پدران خود نقل مي کند که حضرت رسول اکرم (صلي الله عليه و آله و سلّم) فرمودند: «جريان اوضاع و امور امّت من تا هنگامي که به يکديگر خيانت نمي کنند و امانت را مراعات مي نمايند و به يکديگر در کارهاي خير کمک مي کنند و زکوة اموال خود را مي پردازند بر اساس خير و برکت خواهد بود : ولي موقعي که از اين وظائف خطير اسلامي ، سر باز زند به قحطي و سختي زندگي و پديد آمدن مضيقه هاي اقتصادي ، گرفتار خواهد شد».
حضرت باقر (عليه السلام) فرمودند: «در کتاب حضرت علي (عليه السلام) از حضرت رسول اکرم (صلّي الله عليه وآله و سلّم) نقل شده است که آن حضرت فرمودند: هنگامي که مردم از دادن زکوة امتناع بورزند، زمين نيز برکات خود را از مردم منع ميکند و از زراعت ها و ميوه ها و معادن، استفاده هاي مطلوب بدست نمي آ يد».
حضرت صادق (عليه السلام) از پدران بزرگوار خود نقل مي کند که حضرت پيغمبر (صلّي الله عليه و آله و سلّم) فرمودند: «هيچ بنده اي نيست که از دادن زکوة مال خود خودداري و مال او افزايش پيدا کند».
رستگاري در پرداخت زکات فطره
از امام صادق عليه السلام درباره آيه «قد افلح من تزکّي» رستگار شد کسي که زکات داد. سـؤال شد؛ فرمودند: يعني کسي که زکات فطريه اش را بپردازد[6].
کمال روزه در پرداخت زکات فطره
امام صادق (عليه السلام) فرمودند: از کمال روزه، پرداخت زکات {فطره} است، همانگونه که صلوات بر پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلّم) از کمال نماز است؛ زيرا کسي که روزه بگيرد اما زکاتش را عمداً ترک کند و نپردازد روزه اي براي او نيست همانگونه که کسي که صلوات بر پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلّم) را در نماز ترک کند نمازي براي او نيست[7].
پي نوشت ها
[1] من لايحضره الفقيه، ج‏?، باب الفطرة، ص ???
[2] من لايحضره الفقيه، ج‏?، باب الفطرة، ص ???
[3] کافى، ج ?، باب الفطره، ص ???
[4] مستدرک وسائل الشيعه، ج ?، ابواب زکاة الفطره، ص ???
[5] وسائل الشيعه، ج ?، ابواب زکاة الفطره، ص ???
[6] بحار الانوار90/ 348
[7] من لا يحضره الفقيه 2 / 183 ح 2085