فقه جعفری، نیاز امروز جهان

یادداشت:

فقه جعفری، نیاز امروز جهان

امام صادق(ع) فقط امام زمان خویش نیست. یعنی نباید و نمی توان حضرت ایشان را در همان بازه شناسنامه ای ، خلاصه کرد که رویش های آن فصل شناسنامه ای که در احادیث، شاخص بندی شده است برای ایشان رسالتی به پهنه همه زمین و البته همه زمان تعریف کرده است. جوری که ما مردمان هزاره بعد و هزاره های بعد نیز نه تنها بهره خویش را از دریای وجود شان برمی داریم که هرچه زمان می گذرد و آدم ها توسعه می یابند، بهره بیشتری – نسبت به پیشینیان – از این دریا برمی گیرند. گواه این سخن همین باشد که امروز در حوزه های مختلف به ویژه فقه و حقوق، دست ما در خرمن "فقه جعفری" است و می توانیم به جرات بگوئیم، زندگی را با تراز این حوزه حقوقی بهتر می توان سامان داد. این باور زمانی بیشتر خود را تثبیت می کند که کاستی های نظام های حقوقی جهان را برای اداره کردن زندگی می بینیم که با همه تلاش جوامع انسان محور، باز در بازه های زمانی کوتاه نیازمند به روز رسانی است و قواعدی که می گذارند در زمانی نه چندان بلند، خود به مانعی در مسیر پیشرفت تبدیل می شود تا جایی که "به روز کردن" قوانین، از ضروریات این مکاتب و ساختار های سیاسی است اما فقه جعفری، چنان حقوق ساختارمندی را برای ما تعریف می کند که بر اساس قواعد ماندگار آن می توانیم خود را و جامعه خود را در هر زمان به سامان برسانیم. اجتهاد پویا و ریشه گرفته از مکتب جعفری، همواره بن بست شکن است و ما را از تنگناها عبور می دهد. ریل گزاری این نظام ، جوری است که قطار بشریت را تا قیامت بر مدار صحیح و نقشه راه شاخص یافته با وحی، در حرکت دارد و می توان گفت ما با اتکا به فقه جعفری دچار کاستی نمی شویم. کاستی ها زمانی پدید می آید که یا در اجتهاد، دچار مشکل می شویم و یا می خواهیم در زمین بازی بیگانه ، طرح موضوع و موضع کنیم یا تلاش می کنیم به جای پاسخ دهی به نوپدید ها و حرف های خوشایند امروز، از مکتب امام صادق(ع) به دنبال این برمی خیزیم تا سازگاری مکتب را با این مسائل نشان دهیم. کاری که اول انقلاب برخی از افراد می کوشیدند – حتی با نیت خیر- میان اسلام و دموکراسی، سوسیالیزم و...دیگر مکاتب انسان محور ایجاد کنند تا به زعم خود به اسلام خدمت کنند حال آنکه اسلام به ماهو اسلام ارزشمند است و همه مکاتب را باید با این تراز سنجید و سازگاریی اگر باید اتفاق افتد، این است که دیگر مکاتب خود را بر اسلام عرضه و مطابق آن سازمند کنند چه اسلام شکل یافته در مکتب جعفری از ساختار و قواعد ماندگار برخوردار است که همه زمان ها و زمینه ها را مدیریت می کند و هیچ راه بسته ای را نمی پذیرد بلکه برای گشایش آن تلاش می کند . این را هم امام صادق(ع) از همان زمان حیات خویش، طراحی و اجرا فرمودند تا فرداهایی که درها بسته می نماید بازهم راه رسیدن مفتوح بماند. یکی از این طرح ها همين فتح باب اجتهاد است. امام صادق(ع) حتی در زمان خويش كه عصر امام معصوم است ،به دانش آموختگان فقهی خود توصيه می كرد در صورت عدم دسترسی به امام معصوم اجتهاد بكنند و به اجتهاد خود عمل كنند؛ حتي نتايج اجتهاد خود را به ديگران هم انتقال بدهند و ديگران نيز مجاز بودند در صورت عدم دسترسی به امام معصوم، به فقهايی كه در حد شاگردان امام صادق(ع) بودند، مراجعه كنند و از آنها فتوی بگيرند و طبق آن عمل كنند.این نیز ما را در شرایط بدون راه بندان قرار داد تا در همیشه زمان ، از منابع هستی یافته از وحی ، به سلامت خود را به مقصد برسانیم. چیزی که دنیا هم در پی آن است و باید که عالمان ما، این مسیر امن را به آنان عرضه کنند تا بشریت با ضریب خطای کمتر بتواند به تعالی و پیشرفت برسد. 

نویسنده: محسن سبحانی