آیا سید بودن از طرف مادر هم می شود؟

بسم الله الرّحمن الرّحيم
سلام عليکم
ممکن است فرستادن پاسخ بهgmailمقدورنبوده است لذا عذرخواهي مي کنيم.

حضرت ايت الله جوادي آملي : سيد بودن از طرف مادر هم مي شود
حضرت فاطمه سلام الله عليها:فرزندانم (سادات) را دوست بداريد، نيکان و صالحين را براي خدا و با بدانشان نيز به خاطر من خوشرفتاري کنيد، احترام فرزندانم همانند احترام من است.
گفتني است سرسلسله سادات از هاشم جد پيامبر(ص) شروع شد، لذا عبدالمطلب و پدران پيامبر و امام علي(ع) نيز سادات هستند و فرزندان امام علي(ع) نيز سيد هستند. اما از آنجا که هر کدام از امامان(ع) نيز مقام رفيع و بلندي دارند وقتي نسل سادات به هر کدام از امامان که برسد آن امام به عنوان سرسلسله آنها معرفي مي شود. مانند سادات علوي، حسني، حسيني، موسوي و رضوي و...
لذا سيادت فرزندان حضرت فاطمه(س) از طرف امام علي(ع) نيز به آنان رسيده است.
براي توضيح بيشتر توجه شما به مطالب زير جلب مي کنيم.
کلمه‏ى «سيد» در اصل به معناى کسى است که صاحب مجد و عظمت است. و به همين اعتبار، نسل پيامبر اسلام را سيد مى‏گويند. از سخنان ابن شهر آشوب به دست مى‏آيد که در قرن ششم هجرى قمرى کلمه‏ى سيد رواج کامل داشت و اولاد پيامبر را سيد مى‏گفتند. تحقيقات نشان مى‏دهد که در قرن چهارم و پنجم کلمه «سيد» به همراه قرينه بر اولاد پيامبر اطلاق مى‏شد و در قرن ششم بدون قرينه استعمال مى‏گرديد. در عصر حاضر، در ايران به بنى هاشم سيد مى‏گويند و به غير آن به کسى سيد نمى‏گويند. در حجاز کسانى را که از طريق امام حسين به پيامبر مى‏رسند، سيد مى‏گويند. در قسطنطنيه عموم مردم را سيد مى‏گويند و در آنجا کلمه سيد دلالت بر هاشمى بودن ندارد. در عهد صفوى به اولاد پيامبر کلمه‏ى ميرزا را اطلاق مى‏کردند ولى در زمان ما ميرزا دلالت بر هاشمى بودن ندارد، (جامع الأنساب، آيت‏الله روضاتى، ج 1، ص 32).
.... مامقانى مى‏نويسد: در غير حجاز کلمه سيد به بنى هاشم و بنى عبدالمطلب اطلاق مى‏شود. در کشورهاى عربى شيعيان اين کلمه را به اولاد هاشم و عبدالمطلب اطلاق مى‏کنند ولى عرب غير شيعه آن را در معناى لغوى آن بکار مى‏برند، (علم النسب، ج 1، ص 144).
عبدالمطلب در ميان مردم عرب با عنوان سَيِّدُ البطحاء و ابو السّاده العشره معروف بود و چون داراى شرف و سيادت بود، او را «سَيِّد» مى‏ناميدند و در همان زمان تمام عرب، سيادت، سرورى و زعامت او را پذيرفتند. قبيله‏ى قريش زعامت و سيادت او را قبول کردند و عرب ديگر هم او را به عنوان زعيم و رئيس پذيرفتند،V} (بحارالانوار، ج 15، ص 123 و 127).{V
در «کتاب حذف من نسب قريش» که در قرن سوم نوشته شده اين عبارت آمده است: «فکان عبدالمطلب سيد قريش فى عصره لا ينازع السودد»، (ص 4). معناى اين جمله به فارسى چنين است: پس عبدالمطلب در عصر خود سرور و زعيم بى‏رقيب قبيله‏ى قريش بود.
ابرهه براى تخريب کعبه با نيروهاى خود در نزديکى مکه استقرار يافت. عبدالمطلب به نزد ابرهه رفت. ابرهه در ضمن سخنانش، به عبدالمطلب گفت: «يحقّ لک ان تکون سيِّد قومک ؛ تو را مى‏سزد که سيِّد و زعيم قوم خودت باشى»، V}(بحارالانوار، ج 15، ص 130، س 15).{V
به اين ترتيب، در آن عصر، در ميان مردم، تنها عبدالمطلب را سيد مى‏گفتند و هر گاه اين کلمه تنها و بدون قيد ياد مى‏شد، عبدالمطلب را شامل مى‏گرديد و عرب آن زمان به هر کسى سيد نمى‏گفتند.
توجه داشته باشيم که اصل در سيادت و سيد بودن، داراى مجد، شرف و عظمت بودن است و به نسل پيامبر اسلام، هم که اطلاق مى‏شود به خاطر همين اصل است و کلمه سيد در لغت به معناى کسى است که بالاتر از او کسى نيست، (علم النسب، محمدرضا مامقانى، جزء اول، ص 144 و جزء دوم، ص 104).
پدر پيامبر اسلام عبدالله است. عبدالله وفات کرد و مادر پيامبر هم وفات کرد. سرپرستى پيامبر اسلام با عبدالمطلب بود.
حضرت محمد(ص) محبوب دل عبدالمطلب بود. روزى عبدالمطلب با افراد خود نشسته بود و پيامبر کودک خردسال بود. عبدالمطلب به آن افراد گفت: «انّى ارى انّه سيأتى عليکم يوم و هو سيدُکم»، (بحارالانوار، ج 15، ص 143، س 2) من به حقيقت مى‏بينم که روزى مى‏آيد که او سيد و سرور شما مى‏گردد. اين پيشگوئى عبدالمطلب تحقق يافت و حضرت محمد(ص) سيد و سالار همه شد.
نسل پيامبر با دخترش حضرت فاطمه(س) ادامه يافت و فرزندان حضرت فاطمه فرزندان پيامبر هستند و پيامبر نسبت به اولاد فاطمه زهرا محرم است و با هيچکدام از نسل فاطمه نمى‏تواند ازدواج کند. اگر فرزندان دختر، فرزند انسان نباشد مى‏توان با دختران او ازدواج کرد. بنابراين هر کس که نسلش به حضرت فاطمه(س) مى‏رسد، فرزند پيامبر حساب مى‏شود. حضرت امام موسى الکاظم(ع) فرمود: روزى به مجلس هارون الرشيد خليفه‏ى عباسى وارد شدم. هارون سؤالهايى کرد و من جواب دادم. هارون پرسيد شما چگونه مى‏گوييد که پسر پيامبريد در حالى که پيامبر نسل نداشت. او فقط دختر داشت و نسل انسان از پسر مى‏ماند نه دختر. من در جواب سؤال هارون آيه 84 سوره‏ى انعام را خواندم. خداوند مى‏فرمايد: و وهبنا له اسحق و يعقوب کلاً هدينا و نوحا هدينا من قبل و من ذريته داود و سليمان و ايوب و يوسف و موسى و هارون و کذلک نجزى المحسنين و زکريا و يحيى و عيسى و الياس کل من الصالحين؛ ما به ابراهيم اسحاق و يعقوب را بخشيديم و همه را هدايت کرديم و نوح را از پيش هدايت کرده بوديم و از نژاد او داود، سليمان، ايوب، يوسف، موسى و هارون را. ما نيکوکاران را چنين پاداش مى‏دهيم. و نيز زکريا يحيى، عيسى و الياس را که همگى از صالحان هستند»، (الميزان، ج 7، ص 241، عربى، بيروت، چاپ دوم).
به هارون گفتم: اى هارون! پدر عيسى کيست؟ هارون گفت: عيسى پدر ندارد. گفتم: پس چطور عيسى از نسل ابراهيم بشمار رفته است؟! پس بدان که خداوند عيسى را از طريق مادرش مريم به نسل حضرت ابراهيم ملحق ساخته است. ما هم از طريق مادرمان حضرت فاطمه زهرا از نسل پيامبر اسلام به حساب مى‏آييم، V}(تفسير صافى، ج 1، ص 530 چاپ دوجلدى قديمى، تفسير نمونه، ج 5، ص 328 به نقل از نورالثقلين، ج 1، ص 743).{V
از آنچه گذشت روشن شد که جدّ همه سادات هاشم يا عبدالمطلب است و همه فرزندان عبدالمطلب و فرزندان آن فرزندان همه سادات هستند. پيامبر ما، حضرت على، حضرت زهرا و همه‏ى امامان دوازده‏گانه، سيد و سالار همه‏ى مؤمنان هستند ونسل هاشم از آغاز تا به امروز همه سادات و سرور ما هستند.
بر اين اساس، «سيد» و «سيده» که هم اکنون در ميان ما معروف است به عبدالمطلب و از او به هاشم مي رسد. همه کساني که نسبت خانوادگي آنها به عبدالمطلب مي رسد، سيد هستند چه ايراني و چه غير ايراني و نسل همه سادات عربي است چه ساداتي که هم اکنون به زبان عربي حرف مي زنند و چه ساداتي که به زبان فارسي و غير فارسي حرف مي زنند.
سادات ايراني اگر نسبت خانوادگي آنها به عبدالمطلب و يا هاشم مي رسد، همه سيد هستند و در اصل هم عربي بودند و زبانشان ملاک سيد بودن نيست. ممکن است سيدي به چين مهاجرت کند و زبان بچه هاي او چيني شود و يا به ايران بيايد و زبان بچه هايش فارسي بشود. توجه به اين هم داشته باشيم که سيادت، به نسل مربوط است و هر کس مثلا پدرش سيد است، خودش سيد است و چنين نيست که سيد نشود. سيادت دست انسان نيست بلکه نسبت خانوادگي است.
در تفسير عياشى آمده است: روزى حجاج کسى را دنبال يحيى بن معمّر فرستاد. يحيى نزد حجاج حاضر شد. حجّاج گفت: شنيده‏ام تو گمان مى‏کنى که حسن و حسين پسران پيامبر هستند و اين را از قرآن مى‏گويى در صورتى که من قرآن را از اول تا آخر خوانده‏ام ولى اين مطلب را در آن نديده‏ام. يحيى گفت: شما سوره انعام را نمى‏خوانى؟! در سوره انعام آمده است: A}و من ذرّيّته داود و سليمان و ايوب و يوسف و موسى و هارون و کذلک نجزى المحسنين * و زکريّا و يحيى و عيسى و الياس کلٌ من الصالحين{A مگر عيسى در اين آيه از نسل و ذريّه‏ى ابراهيم شمرده نشده است؟! حجاج گفت: درست مى‏گويى. اين آيه را خوانده‏ام.(V}تفسير الميزان، عربى، ج 7، ص 261، بحث روائى{V).
3. ابو جارود مى‏گويد: امام باقر(ع) فرمود: اى اباجارود! اينها درباره‏ى حسن و حسين به شما چه مى‏گويند؟ گفتم: به ما مى‏گويند: حسن و حسين فرزندان پيامبر نيستند. امام فرمود: شما چگونه براى آنان دليل مى‏آوريد؟ گفتم: ما با آيه‏ى A}... و من ذريته داود و سليمان... {Aاستدلال مى‏کنيم. امام فرمود: آنان در جواب شما چه مى‏گويند؟ گفتم: آنان مى‏گويند: پسر دختر، فرزند ناميده مى‏شود ولى اين فرزند صُلبى نيست. امام فرمود: شما به آنان چه مى‏گوييد؟ گفتم: ما آيه‏ى A}ندع ابنائنا و ابنائکم...{A را براى آنان مى‏خوانيم که پيامبر به حسن و حسين، پسر اطلاق کرده است. امام فرمود: آنان چه مى‏گويند؟ گفتم: آنان مى‏گويند: در زبان عربى و در ميان مردم عرب، به پسران ديگران، «پسرم» اطلاق مى‏کنند. (پسر، پسر توست ولى شخص ديگرى به اين پسر تو مى‏گويد: «پسرم فلان چيز را بياور») امام فرمود: اى ابا جارود! از کتاب خدا برايت آيه‏اى مى‏گويم. خداوند مى‏گويد: A}حرّمت عليکم امهاتکم و بناتکم...{A(V}سوره نساء، آيه 23{V).
تو از آنان بپرس آيا پيامبر مى‏تواند دختران حسن و حسين را بگيرد؟ اگر گفتند: مى‏تواند، دروغ مى‏گويند و اگر بگويند نمى‏تواند دختران حسن و حسين را بگيرد، در اين صورت ثابت مى‏شود که حسن و حسين فرزندان صلبى پيامبر هستند.(V}جواهر الکلام، ج 16، ص 93، کتاب الخمس، چاپ ايران{V).
روايات ديگرى نيز در اين موضوع آمده است. براى آگاهى بيشتر ر.ک: جواهر، ج 16، ص 93 تا 101
بنابراين زنى که از نسل پيامبر است، همه‏ى فرزندان او نسل پيامبر و سيّد هستند گرچه شوهرش سيّد نباشد و در نتيجه انسان از طريق مادر هم سيادت پيدا مى‏کند.
يادآورى: توجه داشته باشيم ساداتى که مستحقّ خمس هستند و زکات واجب بر آنان حرام است، ساداتى هستند که پدرشان سيّد است. فتواى مشهور فقهاء چنين است.(V}جواهر، ج 16، ص 90، تحرير الوسيله حضرت امام خمينى(قدس سره)، کتاب الخمس{V).
با توجه به مطالب پيش گفته پاسخ پرسش به خوبي روشن شد که:
اولا: امامان که سيد شمرده مي شوند فقط به اين جهت نيست که فرزندان فاطمه زهرا (س) هستند بلکه خود اميرالمؤمنين علي عليه السلام چون نسبتش به هاشم مي رسد، پس امامان از طرف مادري سيد مي باشند و هم پدري.
ثانيا: فرزندان زن سيده نيز از نظر نسبي سيد شمرده مي شوند لذا در عرف به آنها ميرزا مي گويند، ولي از نظر فقهي خمس به آنها داده نمي شود، هر چند سيد نسبي هستند.
ولي کسي که پدرش سيد باشد علاوه بر اين که سيد نسبي است خمس هم مي توان به او داد (در صورت فقير بودن) در نتيجه بين کساني که فقط مادرشان سيد است با کساني که پدر يا والدين آنها سيدند از نظر نسبي و سيادت فرقي نيست ولي از نظر پاره اي از احکام فقهي هم چون تعلق مسئله تفاوت دارد.

برگرفته از پرسمان
طريق انتساب سيادت
در زمينه تساوي حقوق زن ومرد شبهه‏اي ديگر مطرح مي‏شود که: اگر بين زن ومرد تفاوتي نيست، واگر پدر ومادر يکسانند، چرا در مساله سيادت وانتساب به پيامبر گرامي اسلام‏عليه آلاف التحية والثناء کساني که از طريق مادر به پيامبر منتسب هستند، سيد محسوب نمي‏گردند واحکام فقهي از قبيل خمس وامثال آن بر اينها مترتب نيست؟ با اين که ائمه اطهار از طرف حضرت زهرا به پيامبر(ص) منسوبند؟ آيا اين نشان ممتاز بودن قشر مردها در مقايسه با زنها نيست؟
جواب سؤال اين است که هيچ امتيازي بين زن ومرد نيست چرا که اگر فقط پدر سيد باشد، روشن است که بچه‏هاي او چه دختر باشد و چه پسر، سيد محسوب مي‏شوند واحکام فقهي شان به نحو سيادت مترتب است‏يعني مي‏توانند از خمس استفاده کنند و زکات بر آنها حرام است مگر زکات سادات، ولي اگر زن سيده بود فرزندان او چه پسر و چه دختر اين حکم را ندارند. و اين صرفا يک حکم فقهي است که در خصوص زکات وخمس آمده است، يعني از يک مال نمي‏توانند استفاده کنند و از مالي ديگر مي‏توانند استفاده کنند. گرچه مرحوم سيد مرتضي‏رضوان الله تعالي عليه فتوا داده است که اگر کسي از طرف مادر هم به بني‏هاشم انتساب داشته باشد خمس به او تعلق مي‏گيرد وبعضي از فقهاي ديگر نظير صاحب حدائق هم اين فتوا را پذيرفته‏اند اما معروف بين اماميه آن است که فقط در صورتي از خمس مي‏تواند استفاده کند که انتسابش از طرف پدر باشد و فتواي معمول فقهاي ما هم همين است.
البته در بسياري از مسائل فقهي فرقي بين زن و مرد از نظر سيادت نيست از جمله، در باب محرميت، هيچ فرقي نيست، خواه انسان از طرف مادر سيد باشد يا از طرف پدر، با انبياي اعظام وائمه اطهار ومانند آن که ارتباط نسبي از طرف مادر دارند مساله محرميت‏يکسان است ونيز در مساله حرمت نکاح‏که غير از محرميت است، چون هرجا محرميت است‏حرمت نکاح هم به دنبال دارد اما هرجا حرمت نکاح باشد ممکن است محرميت نباشد بازهم فرق نمي‏کند.
بنابراين در تمام اين ابواب فقهي فرقي نيست و در خصوص باب خمس و زکات هم که تفاوت قائل شده‏اند، به دليل شهرتي است که بين فقها وجود دارد، واساس اين شهرت روايت مرسله‏اي است که در آن روايت آمده است: اگر کسي از طرف مادر سيد بود مي‏تواند زکات بگيرد ولي خمس به او تعلق نمي‏گيرد. بعد در ذيل روايت مرسله به آيه کريمه «ادعوهم لابائهم‏» (1) استشهاد شده است. گرچه اين تعليل تام نيست ولي صدر روايت مرسله حجت ومورد استناد قرار گرفته و مورد فتوا است.
و در هر صورت امتياز به اين نيست که انسان از مالي بتواند استفاده کند و از مالي نتواند، اين يک حکم فقهي است در خصوص باب خمس و زکات، لذا در جواب سؤالهاي مرحوم سيد مرتضي، وقتي از اين بزرگوار سؤال کردند فرمود: که فرزندان دختري فرزند حقيقي انسان هستند نه مجازي و افکار جاهلي را اسلام محو کرده است. و گفته است نگوييد زنها فقط وعاء وظرفند ونگوييد فرزندان پسران ما فرزندان ما هستند اما فرزندان دختري فرزندان مردم بيگانه‏اند، اين شعر که در جاهليت‏به عنوان يک شعر رسمي بود اسلام محو کرد وفرمود نگوييد:
بنونا بنو ابناءنا وبناتنا بنوهن ابناء الرجال الاباعد
پسران ما پسران پسران ما هستند، و پسر دختران ما، فرزندان مردان بيگانه‏اند.
مرحوم سيد مرتضي فرمودند اين شعر باطل است و فرزندان ما فرزندان ما هستند خواه از طرف ابناء باشند وخواه از طرف بنات، لذا ايشان مي‏فرمايد: فرزند دختري حقيقتا فرزند است. حالا اگر در بعضي از موارد فقهي استثنا شده آن روي اصل ديگري است که آمده و کمتر عمومي است که تخصيص نخورده باشد و کمتر مطلقي است که تقييد نيافته باشد و در غير موارد تخصيص حکم در عموميتش باقي است.

------------------------------------------------------------------------------
1- احزاب، 5.
2- حجرات، 13.
3- نحل،97.
منبع:http://www.cloob.com/club/article/show/clubname/pasokh/articleid/309688






انشاءالله عاقبت بخيربشويد.
التماس دعا