فلسفه کشتن این همه حیوان در روز عید قربان چیست؟

فلسفه کشتن این همه حیوان در روز عید قربان چیست؟

پرسش:
به (از نظر مسلمان ها عید) قربان نزدیک می شیم من نمی دونم چرا باید تو یه جشن موجودی رو کشت؟ بعضی وقتا به این مساله فکر می کنم که اسلام مانع یک فرهنگ شهرنشینی مطلوب و پیشرفته هست...فرض کنیم مردم سوئد مسلمان بودند اونوقت به جای این کریسمس زیبا و قشنگ(که یه جور جشن تولده)عید قربان رو داشتند و تو جشنشون گوسفند سر می بریدند با اینکار تو روز عید هم بی رحمی بشر رو ثابت می کردند هم خیابونا و کوچه ها رو به گند و کثافت می کشوندند....

پاسخ:
حکمت و راز بسیاری از عبادت ها برای انجام دهندگان آن ها پوشیده نیست مثلاً نماز ذکر هایی دارد که معنای آن روشن است. رکوع و سجودی که بزرگداشت خدا را تفهیم می کند. تشهد که همراه با اعتراف به وحدانیت حق و رسالت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است. لیکن از آن جا که حج توحید ناب است، پی بردن به راز مناسک حج دشوار است و اسرار بسیاری از آن ها با عقل بشری قابل تبیین نیست. از این رو تعبد در حج بیش از سایر دستورهای دینی است. چنان که از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است که به هنگام لبیک گفتن، به خدا عرض کرد: با رقیت و عبودیت محض لبیک می گویم و مناسک حج را انجام می دهم. (لبیک بحجه حقا تعبدا ورقا )(1 )

حج آزمایشگاه اخلاص و یک دوره تعبد محض و امتحان صرف است. محرمات حج برای تطهیر قوایی است که گرفتار عصیان و تباهی می شوند.

در مورد مصرف گوشت قربانی قرآن می فرماید:
«فاذا وجبت جنوبها فکلوا منها و اطعموا القانع و المعتر (2)؛ چون (قربانی ) پهلویش به زمین افتد، از گوشت آن بخورید و به فقیر و درخواست کننده هم بدهید».

در بیانات حضرات معصومین (ع)آمده است:
راز قربانی در تقرب به خدای متعال و بریدن گلوی طمع است و درس ایثار و از خود گذشتگی است. (3)

همينطور در مورد حكمتهاي ديگر اين عمل عبادي در حديث وارد شده است كه: حضرت امام صادق عليه السلام از آباء گرامش (عليهم السلام) نقل فرمودند: رسول خدا (صلى اللَّه عليه و آله) فرمودند:
خداوند متعال اين قربانى را تشريع فرمود تا مساكين شما از ناحيه گوشت در فراخى قرار بگيرند، پس ايشان را اطعام نماييد.(4)

بنابراين براي قرباني حج، به صورت كلي دو نوع حكمت مي توان در نظر گرفت :‌
1- هدف مادي و رفع نيازهاي مادي و اقتصادي جامعه اسلامي
2- هدف معنوي كه عبارت است از نماد بودن اين عمل براي ايثار و قرباني كردن تمام خواهش هاي نفساني در برابر خواست و اراده حق متعال.

همانگونه كه اگر به ريشه اين تشريع ملاحظه كنيم، دستور قرباني حضرت اسماعيل عليه السلام براي حضرت ابراهيم عليه السلام، براي اين منظور بود و هيچ وقت خداي متعال نمي خواست كه اسماعيل در عمل قرباني شود. بلكه هدف، تنها آزمايش و امتحان حضرت ابراهيم و بريدن او از تعلقات مادي و دنيوي بود. بنابراين به محض اينكه حضرت ابراهيم (عليه السلام )به اين امر اقدام كرد، ‌نه كارد بريد و نه اسماعيل (عليه السلام) قرباني شد. براي اينكه اين مساله به صورت نمادين باقي بماند و همه آيندگان با دست زدن به اين عمل نشان دهند كه آنها نيز مانند حضرت ابراهيم (عليه السلام) از هر خواهش نفساني، در برابر اراده حق تعالي خواهند گذشت، خداي متعال اين عمل را به صورت سنت در دين اسلام تشريع فرمود.

بنابراين در مناسك حج به صورت عمده و در عمل قرباني خصوصا، نبايد صرفا به جنبه مادي و ظاهري آن توجه كرد كه گوسفندي كشته مي شود و خوني ريخته مي شود. اگر به معناي حقيقي اين عمل دقت شود، اين عمل از بهترين عبادات خواهد بود چرا كه انسان با اين عمل در حقيقت به خدا مي گويد كه خدايا آمدم و با تمام وجود هم آمدم و از تمام خواهشهاي خود و از همه نفسانيات خود در برابر تو و اراده تو مي گذرم.
بله افرادي كه روح ايمان در آنها نفوذ نكرده است كشته شدن گوسفند را مي بينند ولي كشته شدن شيطان نفس حاجي را نمي بينند و به تعبير قرآن « صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لا يَعْقِلُون »هستند. ترجمه : ". اين كافران، در واقع) كر و لال و نابينا هستند از اين رو چيزى نمى‏فهمند. " (5)

از منظر دیگر هم برای قربانی کردن حکمتهای دیگر بیان شده است که در ذیل تقدیم می گردد(6):
۱ - انسان با ذبح قربانى به خداوند متعال نزدیک می‌شود، از آیه‌ی: (فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَر) [کوثر: ۲] برمی آید که قربانى نیز مانند نماز وسیله‌ی تقرب الى اللّه است.
۲ - زنده نگاهداشتن سنت ابراهیم خلیل اللّه و اسماعیل ذبیح است خداوند می‌فرماید: (وَفَدَیْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ) [الصافات: ۱۰۷]. «ذبح بسیار باارزشى را جایگزین اسماعیل کردیم».
۳ - بذل و بخشش براى اعضای خانواده و مساکین در روز عید.
۴ - انسان با ذبح قربانی به تعظیم شعائر الهی می پردازد: به این آیات از سوره مبارکه حج دقت نمایید: ذَلِکَ وَمَن یُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ (۳۲) لَکُمْ فِیهَا مَنَافِعُ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمی‌ثُمَّ مَحِلُّهَا إِلَى الْبَیْتِ الْعَتِیقِ (۳۳) وَلِکُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنسَکًا لِّیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَى مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ فَإِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَبَشِّرِ الْمُخْبِتِینَ (۳۴) الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَالصَّابِرِینَ عَلَى مَا أَصَابَهُمْ وَالْمُقِیمِی الصَّلَاةِ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ (۳۵) وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَکُم مِّن شَعَائِرِ اللَّهِ لَکُمْ فِیهَا خَیْرٌ فَاذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَیْهَا صَوَافَّ فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ کَذَلِکَ سَخَّرْنَاهَا لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (۳۶) لَن یَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَکِن یَنَالُهُ التَّقْوَى مِنکُمْ کَذَلِکَ سَخَّرَهَا لَکُمْ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاکُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِینَ (۳۷) [حکم] این است. و هر کس شعایر خدا را بزرگ شمارد، آن [بزرگداشت ناشى] از تقواى دلهاست {۳۲} در آن [چهارپایان] برایتان تا سر آمدى معین فایده هایى هست. آن‌گاه [قربان] گاهش به بیت العتیق است {۳۳} و براى هر امّتى روش قربانى کردنى مقرر داشته‌ایم تا نام خداوند را بر آنچه از چهارپایان حلال گوشت که روزىشان کرده است، یاد کنند. معبودتان، معبود یگانه است، براى او تسلیم شوید. و به فروتنان نوید ده. {۳۴} کسانى که چون خداوند یاد شود، دل‌هایشان ترسان گردد و [نیز] به بردباران بر آنچه به آنان برسد و به نمازگزاران و [کسانى که] از آنچه روزیشان داده‌ایم انفاق می‌کنند {۳۵} و [قربانى کردن] شتران [درشت اندام] را برایتان از شعائر خداوند گردانیده‌ایم، در آن برایتان خیر است. پس نام خداوند را بر [ذبح] آن [شتران] در حالى یاد کنید که بر پا ایستاده‌اند، آن‌گاه چون پهلوى آن [شتران] به زمین رسد، از آن بخورید و به بینواى غیر سائل و سائل بخورانید. بدینسان آن را برایتان رام گردانیده‌ایم باشد که سپاس گزارید {۳۶} [هرگز] گوشتهاى آن [قربانی‌ها] و نیز خون‌هایش به خداوند نمی‌رسد بلکه پرهیزگاریتان به او می‌رسد. بدینسان آن [قربانی‌ها] را برایتان تسخیر کرد تا خداوند را به شکرانه آنکه شما را هدایت کرده است به بزرگى یاد کنید و به نیکوکاران نوید ده {۳۷}

اما تشبيه عيد كريسمس مسيحيان، به عيد قربان كه داراي مفهوم و معنائي عرفاني انساني است از اساس باطل است.
هيچ يك از مراسمات مسيحيان در روز كريسمس (از درخت تزيين كردن تا بابا نوئل با گوزن شاخدارش ) نه مبناي الهي دارد( كه در كتاب مقدس به آن توصيه شده باشد) و نه وجه عقلي. يعني نمي توان حكمتي الهي يا عقلي براي آن پيدا كرد. اينگونه اعمال تنها يك سري اعمال من درآوردي است كه هيچ ارتباطي با اصل دين مسيحيت هم ندارد.
در حاليكه عيد قربان يك عيد عبادي، ‌اجتماعي، اقتصادي است و ريشه قرآني و الهي دارد و هر مسلماني مي داند كه چرا و به چه هدف اين عيد را برگزار مي كند. در عيد قربان شيطان نفس انسان قرباني مي شود و علاوه بر آن، از اين طريق فقرا و مسكينان و گرسنگان سير مي شوند. عيد قربان هم عبادت است و هم فعاليتي اجتماعي. عيد قربان هم خدا را به انسان ياد مي دهد و هم به او متذكر مي شود كه اي انسان تو در برابر همنوعان خودت مسئوليت داري. نه مسئوليت ريش بستن و لباس قرمز پوشيدن و گاري با گوزن شاخدار راه انداختن كه افسانه اي بيش نيست و نه مسئوليت تزيينات رنگارنگ به خود و درخت بستن، در حاليكه همسايه ات گرسنه است و حتي لقمه براي سير شدن ندارد، بلكه مسئوليت حقيقي و واقعي. مسووليت ديدن گرسنگان و به داد آن ها رسيدن را داري.
نكته ديگر اينكه بيشترين كشتار را در تاريخ، مسيحيان داراي كريسمس به همراه بابانوئل در جنگهاي صليبي و جهاني اول و دوم و استمعار كشورهاي دنيا در سيصد سال اخير و ماجراي انداختن دو بمب اتمي به نام خدا بر سر مردم بيچاره ژاپن، ‌انجام داده اند نه مسلماناني كه هميشه در طرف مظلوم و دفاع از مظلوم بوده اند نه ظالم.
اگر مسلمان گوسفند مي كشد تا نفس خودش را بكشد و با گوشت آن انسانها را سير كند، برپاكنندگان جشن كريسمس، انسانها را مي كشند تا به وسيله آنها كشورهاي خود را آبادتر و نفس خود را فربه تر سازند و اداي موجودات ناز و مهربان را بازي كنند. ( البته ما عمل مسيحيان با خدا را كه از اين كار ها متنفرند، از اين دست اقدامات جدا مي دانيم، لكن اگر صرف برپا كردن يك جشن در انسان تر شدن انسان كمك مي كرد، نبايد اين فجايع به اسم خدا و مسيحيت رخ مي داد در حاليكه همگي آنها جشن كريسمس هم مي گرفتند.)

نكته ديگر اينكه، همه انسانها از مسيحي گرفته تا مسلمان و يهودي و غير اينها، هم گوسفند مي كشند و هم از گوشت آن استفاده مي كنند و اين امر اختصاص به مسلمين ندارد. اگر مدافعين حقوق گوسفند در دلسوزي خود صادقند، اقدامي در جهت تعطيلي تمام كشتارگاه هاي كشورهاي دنيا كنند. ( كه البته اگر اقدام به اين كار كنند در نظر جهانيان به كاري مضحك دست زده اند.)

نكته آخر اينكه كشتن گوسفند و قرباني هاي ديگر در كوچه و خانه، هيچ ربطي به اسلام ندارد. اسلام دستور داده است كه قرباني انجام شود ولي دستور نداده است كه حتما بايد در خانه يا كوچه و يا خيابان باشد. مي توان براي اين كار مكانهاي خاص در نظر گرفت كه بهداشت كار هم رعايت شود. اگر نشده است تقصير اسلام نيست كساني كه بايد رعايت كنند، رعايت نكرده اند.

برای اطلاعات بیشتر در مورد اسرار حج می توانید به کتاب صهبای حج از دانشمند گرانسنگ آیت الله جوادی آملی مراجعه کنید.

پی‌نوشت‌ها :
1. فيض كاشاني، محجة البیضاء، تهران، مركز نشر اسلامي، 1417 هـ. ق، ج2، ص197.
2. حج(22)، آیه 36.
3. فيض كاشاني، پيشين.
4. شيخ صدوق، علل الشرايع، ترجمه سيد محمد جواي ذهني تهراني، قم، انتشارات مومنين، 1380هـ. ش، ج 2، ص 406.
5. بقره(2)، ‌آيه 171.
6.برگرفته از سایت اصلاح وب با کمی تغییر