فلسفه حرمت موسیقی چیست؟

سوال: چه نوع موسيقي هاي حرام هستند؟ جواب: کليه صداها و آهنگ هايي که مناسب با مجالس لهو و فساد است حرام و غير آن حلال است و تشخيص آن با مراجعه به اهل عرف خواهد بود. سوال: دليل حرمت موسيقي؟ جواب: با بررسي برخي آيات قرآن و روايات و سخن روان شناسان مي توان موارد ذيل را از فلسفه هاي حرمت موسيقي دانست: الف) انسان را به فساد و فحشا گرايش مي دهد: در حديثي از نبي اکرم(ص) آمده: «غنا نردبان زنا است.»[1] تجربه نشان داده است که بسياري افراد، تحت تاثير آهنگ هاي غنا راه تقوا را رها کرده و به فساد روي مي آورند. مجلس غنا معمولا مرکز انواع مفاسد است[2]. ب) غنا انسان را از ياد خدا غافل مي سازد: قرآن کريم مي فرمايد: «بعضي از مردم خريدار سخنان بيهوده اند تا به ناداني مردم را از راه خدا گمراه کنند و قرآن را به مسخره مي گيرند، نصيب اينان عذابي است خوار کننده.»[3] در اين آيه يکي از عوامل گمراهي از سبيل الهي «لهو الحديث» دانسته شده است. «لهو» آن چيزي است که انسان را به خودش آن چنان مشغول کند که باعث غفلت و بازماندن از کارهاي مهم تر شود و در روايات اسلامي از آن به «غنا» تفسير شده است.[4] ج) تاثير سوء موسيقي و غنا بر روان و اعصاب: غنا و موسيقي يکي از عوامل تخدير اعصاب است. «توجه به بيوگرافي مشاهير موسيقي دانان نشان مي دهد که در دوران عمر دچار ناراحتي هاي روحي گرديده، و رفته رفته اعصاب خو درا از دست داده و عده اي مبتلا به بيماري هاي رواني شده و گروهي مشاعر خود را از کف داده اند، دسته اي فلج و ناتوان گرديده و بعضي هنگام نواختن موسيقي درجه ي فشار خونشان بالا رفته،دچار سکته ي ناگهاني شده اند.»[5] د) غنا يکي از ابزار کار استعمارگران است: استعمارگران جهان هميشه از بيداري مردم، مخصوصاً نسل جوان، وحشت داشته اند، به همين دليل بخشي از برنامه هاي گسترده ي آنها براي ادامه ي استعمار، فرو بردن جامعه در غفلت و بي خبري و نا آگاهي و گسترش انواع سرگرمي هاي ناسالم است. ايجاد مراکز فحشا، کلوپهاي قمار و همچنين سرگرمي هاي ناسالم ديگر و از جمله توسعه ي غنا و موسيقي، از مهمترين ابزاري است که آنها براي تخدير افکار مردم بر آن اصرار دارند.[6] 3) موارد ذکر شده حکمت حرمت غنا و موسيقي مي باشد نه علت تامه و به همين دليل، در مواردي هم که اين آثار و نتايج سوء وجود ندارد باز حکم حرمت هم وجود دارد. 4) دلايل اصلي حرمت موسيقي(يا حليت بعضي از اقسام آن) آيات قرآن و روايات پيامبراکرم(ص) و ائمه(عليهم السلام) است که در حوزه ي تخصصي فقه. بررسي صورت مي شود و اين مقال گنجايش طرح مباحث اجتهادي را ندارد. اما آنچه به صورت اختصار مي توان اشاره نمود چند مطلب است: الف) آيات قرآن هر چند به صورت روشن و صريح حکم غنا را بيان نمي کند و مانند بسياري از احکام به اصول و کليات مي پردازد، ولي برخي از آيات با توجه به تفسيري که پيامبر اکرم و اهل­بيت(عليهم السلام) از آنها نموده اند بر غنا تطبيق مي کند. در اين باره به چند آيه اشاره مي کنيم: 1- امام صادق(عليهم السلام) درباره ي آيات «و کساني که شهادت به باطل نمي دهند(و در مجالس باطل شرکت نمي کنند)[7]و «از سخن باطل بپرهيزيد»[8]، مي فرمايند: «منظور مجالس لهو و لعب و غناست.»[9] 2- امام صادق(عليهم السلام) درباره ي آيه ي «و آنها که از لغو و بيهودگي رويگردانند»[10]، فرمود: «منظور از «لغو» در اين آيه، غنا و ملاهي مي باشد.»[11] 3- امام باقر و امام صادق(عليهم السلام) درباره ي آيه ي «بعضي از مردم سخنان بيهوده را مي خرند تا مردم را از روي ناداني از راه خدا گمراه سازند و آيات الهي را به استهزا گيرند، براي آنان عذابي خوارکننده است»[12]،فرمودند: «منظور از سخنان بيهوده، غنا­ست.»[13] نکته: هر چند اکثر اين روايات، آيات مذکور را بر غنا تطبيق نموده­اند ولي دربعضي روايات، بر موسيقي نيز تطبيق شده است[14]و فقها نيز برخي از اين آيات را بر موسيقي تطبيق نموده اند.[15] ب) مهمترين دليل بر حرمت غنا، رواياتي است که ازپيامبراکرم و اهل­بيت(عليهم السلام) به دست ما رسيده و به طور صريح و روشن دلالت بر حرمت غنا دارند. براي نمونه به برخي از روايات اشاره مي کنيم: امام باقر(عليهم السلام) مي فرمايند: «غنا از چيزهايي است که خداوند آتش جهنم را سزايش قرار داده»[16] و امام صادق(عليهم السلام) مي فرمايند: «از غنا دوري کنيد[17].» ج) در مورد حرمت موسيقي نيز رواياتي از پيامبراکرم و ائمه معصومين(عليهم السلام) به دست ما رسيده که برخي از آنها را نقل مي کنيم: امام صادق(عليهم السلام) مي فرمايند: «آلات ساز و آواز، از عمل شيطان است پس هر چه در زمين از اين نوع وجود دارد از ناحيه ي شيطان است.»[18]پيامبر اکرم(ص) نيز مي­فرمايند: «شما را از مزمار و کوبات(آلات موسيقي) نهي مي کنم.»[19] پي نوشت ها: [1]. الغناء رقية الزنا؛ بحار الانوار، ج 76، باب 99، الغناء. [2] نک: تاثير موسيقي بر روان و اعصاب، ص 29؛ تفسير روح المعاني، ج 21، ص 6؛ تفسير نمونه، ج 17، ص 25 و 26. [3]. ومن الناس من يشتري لهو الحديث ليضل عن سبيل الله بغيرعلم و يتخذها هزوا اولئک لهم عذاب مهين؛ لقمان، 6. [4]. وسائل الشيعه، ج 12، باب 99 ـ ابواب ما يکتسب به. [5]. تاثير موسيقي بر روان و اعصاب، ص 29 و 92( به نقل از تفسير نمونه، ج 17، ص 26). [6]. تفسير نمونه، ج 17، ص 27. [7]. والذين لا يشهدون الزور؛ فرقان، 72. [8]. واجتنبوا قول الزور؛ حج، 30. [9]. وسائل الشيعه، ج 12، باب 99، ابواب ما يکتسب به، ح 2، 3، 5، 9 و 26. [10]. والذين عن اللغو معرضون؛ مؤمنون، 3. [11]. تفسير علي بن ابراهيم، ج 2، ص 88. [12]. لقمان، 6. [13]. وسائل الشيعه، ج 12، باب 99، ابواب ما يکتسب به، ح 6، 7، 11، 16و25. [14]. همان، باب 100، ح3. [15]. المکاسب المحرمه، امام خميني(ره)، ج 1، ص 2. [16]. وسائل الشيعه، ج 12، باب 99، ابواب ما يکتسب به ح 6. [17]. همان، ح 23 و 24. [18].همان. باب 100، ح 5 و 6. [19]. همان.