چگونه عصبانیت خود را کنترل کنیم؟

باسلام خدمت شما پرسشگر محترم وجود عصبانيت و غضب در حدّ اعتدال از نظر عقل و شرع لازم است(درصورت استفاده بجا ومناسب ومديريت شده )، اما عصبانيت در حدّ افراطي آن از صفات زشت اخلاقي شمرده مي‏شود که موجب ميشود نور عقل را بپوشاند شما با تلاش پي در پي و مداوم مي‌توانيم آنچه را که موجب عصبانيت شما ميشود را شناسايي نموده وبراي خودتان يادداشت کنيد با توجه به اينکه سن خودوجنسيت خود را بيان نکرده ايد ليکن به ياد داشته باشيد شايد بسياري از رفتارهاي خشونت‌آميز ويا عصبانيت مربوط به دوران رشد مي شود که اين مسئله با مراقبت و تدبير بيشتر ، با گذشت زمان حل مي‌شود و شايد پدر و مادر شما احتياج به راهنمايي دارند که چطور به شما کمک کنند تا آرامش بيشتري داشته باشيد. شايد لازم باشد که برنامه خود را تغيير دهيد تا کمتر احساس خستگي کنيد. چرا که ممکن است برخي عصبانيت ها ناشي از خستگي شما باشد. لذا وقتي متوجه شديد که علت عصبانيت چيست به راحتي مي‌توان آن رابا تمرين ودقت بيشتر وصبر بيشتر برطرف کرد. ليکن به نظر مي‌رسد حل اساسي اين مشکل نيازمند يک برنامه درازمدت است با توجه به اينکه درساير سؤالات تان اشاره نموده ايد که شخص درس خوان وباهوشي هستيد به ياد داشته باشيد شما توانايي اين را داريد که رفتار غير قابل قبول خودرا به يک رفتار قابل قبول تبديل کنيد اما بايد وقت زيادي براي انجام اين کارها در نظر گرفت. نحوه برخورد با عصبانيت و درمان آن: شيوه‌ها و فعاليت‌هاي مختلفي را مي‌توان انجام داد اما بايد توجه داشت شما بايد حالت هيجاني خودتان را تشخيص بدهيد ومتناسب آن واکنش نشان دهيد وازخودسوال کنيد آيا اين عصبانيت بهترين شيوه پاسخ به اين هيجان ويا نگراني است ؟ شناسايي حالت هيجاني کمک ويژه اي به کاهش عصبانيت شما خواهد کرد . شما بايد ضمن شناسايي حالات ريلکسيشن .از اين شيوه براي کاهش عصبانيت خود استفاده کنيد مثلا اگربدن شما سفت شده تلاش کنيد آن حالت را برعکس کنيد يعني حالاتي را انجام دهيد تا عضلات شل شود تا به کاهش عصبانيت شما کمک کند. 1- اساسى‏ترين راه غلبه بر خشم و ستيزه جويى و مصون ماندن از اعمال انتقامى، جهاد با نفس و تزکيه روح است و اين امر با تقويت اراده حاصل مى‏شود. رسول اکرم(صلي الله عليه وآله) مى‏فرمايد: اشد کم من ملک نفسه عند الغضب؛ قوى‏ترين شما کسى است که در موقع غضب مالک نفس سرکش خود باشد. - 2نکته مهم ديگر در درمان غضب، مبارزه با اسباب و عوامل خشم و غضب است. امام صادق(عليه السلام) فرمود: حواريون عيسى (عليه السلام) به آن حضرت گفتند: سخت‏ترين چيزها چيست؟ فرمود: سخت‏ترين چيزها غضب خداوند مى‏باشد. آنان گفتند: با چه چيزى خود را از غضب خدا حفظ کنيم؟ حضرت فرمود: به اين که غضب نکنيد و بر کسى خشمگين نشويد: آنان گفتند: منشأ غضب چيست؟ فرمود: کبر و خودکامگى و کوچک شمردن مردم.(2) لذا سعي کنيد خود را ازديگران برتر ندانيد وديگران را پست وحقير فرض نکنيد -3 توجه به آثار خشم و غضب در درمان آن مؤثر است، منشأ بسيارى از بيمارى‏هاى جسمى از جمله سرگيجه، سردرد، تنش و پرش اعضا، لکنت زبان، بيمارى‏هاى خون، شکسته، کاهش قدرت دفاعى بدن، ناراحتى‏هاى دستگاه گوارش و بى‏اشتهايى مى‏باشد. از نظر دانشمندان در خشم انواع تغييرات بيوشيمى و فيزيولوژى ديده مى‏شود که به سلسله اعصاب سمپاتيک و غدد فوق کليوى مربوط است. اين تغييرات بدن را مهياى بحران هايى مى‏سازد،(3) و بر اين اساس، در روايات خشم و غضب به عنوان کليد بدى‏ها ذکر شده است. پيامبر اکرم(ص) فرمود: »هنگامى که انسان غضب کند تمام شرور و جودش را در بر مى‏گيرد».(4) -4 براى خاموش شدن آتش خشم بايد تغيير وضع و حالت داد. پيامبر اکرم(ص) مى‏فرمايد: اگر يکى از شما دچار خشم شد اگر ايستاده است بنشيند و اگر نشسته است بخوابد و اگر خشمش فرو نشست با آب سرد وضو بگيرد يا بدن را شستشو دهد.(5) براى غلبه بر خشم و غضب، در نظر داشته باشيد: 1. درباره ارزش حلم و بردبارى نيک بينديشيد. پاد زهر غضب، حلم و بردبارى است. درباره حلم گفته شده است 2. استعاذه و خود را از شرّ شيطان در پناه خدا قرار دادن. 3. اگر ايستاده است، بنشيند و اگر نشسته است قدرى دراز بکشد. 4. آبى به سر و صورت خود بزند و يا وضو بگيرد و يا غسل کند 5. آب سرد بنوشد 6. کاملا به خود مطمئن باشيد که ميتوانيد روحيه خود را تغيير دهيد؛ ولي براي نتيجه گيري عجول نباشيد. با خود فکر کنيد بايد دست کم يک‏سال روي خود کار کنيد. اگر چنين کنيد حتما پس از آن دگرگون خواهيد شد. 7. از حساسيت بيش از حد در هر زمينه بپرهيزيد. 8. همواره در هر مسأله‏اي ابتدا از ديگران انتظار بدترين برخورد را داشته باشيد و خود را براي تحمل آن آماده کنيد. اين مساله سبب ميشود برخوردهاي بهتر از مورد انتظار در شما خشنودي پديد آورد. در حالي که اگر هميشه انتظار برخورد خوب داشته باشيد، چه بسا نتيجه عکس خواهيد گرفت. 9. با خود شرط کنيد که در هيچ موقعيتي برخورد تند نداشته باشيد؛ و اگر ناگهان از شما چيزي سرزد خود را جريمه کنيد؛ مثلا تصميم بگيريد يا در صورت امکان نذر کنيد، اگر بر سر کسي فرياد زديد، فلان مبلغ صدقه بدهيد، و يا يک روز روزه بگيريد. کارآيي اين روش بسيار بالا است و بسياري از بزرگان بدين‏سان خودسازي ميکردند. 10 . از تفريحات سالم و تقويت کننده اراده، مانند کوهنوردي، نيز استفاده کنيد. .11 در تصميم‏گيريها حتي الامکان با افراد عاقل و پخته مشورت کنيد و از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهيزيد. 12. بيش‏تر با افراد خوش خلق و غير عصبي معاشرت کنيد. 13ـ قبل از هر چيز با توجه به توانايي ها و استعدادهاي خويش هدفي معقول و قابل دسترسي و مطابق با شرايط و امکانات موجود براي خود ترسيم نماييد و به منظور رسيدن به هدف مورد نظر از يک برنامه مدون و جدول زمان بندي شده اي استفاده کنيد. 14. توجه داشته باشيد براي اوقات فراغت خود نيز برنامه ريزي کرده و در جدول تهيه شده , وقتي را به آن اختصاص دهيد و در ساعت مقرر در طول روز يا هفته به آن بپردازيد. 15. اگر افکار منفي و احساس ضعف و خودکم بيني باعث کم حوصلگي شما شده است , با به خاطر آوردن توانايي ها و استعدادها و موفقيت هاي گذشته خويش و توجه به نقاط قوت زندگي , يائس و نااميدي نسبت به آينده را به اميدواري و خوشبيني نسبت به آينده تبديل کنيد. 16ـ ياد خدا و توجه و توکل به ذات مقدس لايزال الهي و طلب کمک و ياري از او نقش موئثري در ايجاد آرامش و اميد به آينده دارد, بنابراين ياد و توجه و توکل به خداوند را در انجام کارها فراموش نکنيد. (توضيح بيشتر در کتب اخلاقي، مثل معراج السعاده و... آمده است. ) معرفي کتاب:1-اخلاق اسلامي،شهيددستغيب 2-اخلاق عملي،مهدوي کني 3-سيماي فرزانگان،مختاري. پى نوشت‏ها: 1. نراقى، معراج السعاده، ص 177. 2. وسائل الشيعه، ج 11، ص 289. 3. فلسفى، اخلاق، ج 2، ص 312، به نقل از روانشناسى اجتماعى، ج 1، ص 91. 4. ميزان الحکمة، ح 7، ص 234. 5. محجةالبيضاء، ج 5، ص 307. موفق و پيروز باشيد.